Samenvatting

Onze tweede hardware wallet doet wederom vooral wat we ervan verwachten: veilig en makkelijk onze cryptovaluta beheren, uitgeven, en ontvangen. Met een gelijke prijs is het vooral een strijd tussen de Ledger Nano S en deze Trezor, waarbij de iets fijnere software (met wat extra opties) de Trezor een praktisch voordeel(tje) en wat meer overzicht geeft. Fysiek is de Trezor echter een soort goedkope tamagotchi naast de nette metalen Ledger, die tevens zelf wat meer coins ondersteund waar je bij Trezor dan weer andere wallets voor dient te gebruiken. De meest relevante valuta worden hier echter ondersteund, en als je daar mee werkt is de Trezor echter een hele fijne praktische toevoeging aan je coin handelen: 8/10.

Trezor Wallet review

Na onze review over de Ledger Nano S, een hardware wallet voor je mooie (hopelijk recentelijk niet te hard gekelderde) cryptovaluta was het natuurlijk wachten op een vervolg. Die kwam dankzij de vriendelijke dames en heren van Hardwarewalletonline.nl, een website waarvan de naam natuurlijk al doet vermoeden dat deze producten hun voornaamste focus zijn: “Hey, leuke review, wil je die eens met de Trezor vergelijken”. Zo gezegd zo gedaan, en inmiddels hebben we de nodige ervaring met beide.

Trezor, de iets oudere concurrent en tot zover ik kan beoordelen lijken ze het ook vooral tegen elkaar af te moeten leggen. Fundamenteel bieden ze hetzelfde product: een oplossing om je digitale centjes veilig te houden. Wat er precies anders is gaan we in de review ontdekken. Eerst doorlopen we de Trezor ervaring an sich, daarna halen we de significante verschillen aan.

Prijstechnisch ontlopen ze elkaar niet veel, voorheen was de Trezor met 99 euro iets duurder, maar beiden zijn zo rond de 79 euro te koop tegenwoordig.

Hardware what-let? De super quick ‘n dirty versie

Dit gaat voor zowel de Ledger als de Trezor op. Vorige review gezien? Skippen maar.

Eigenlijk is de term “hardware wallet” wat onhandig, althans vanuit het perspectief van de leek. Ben je je fysieke portomonnee kwijt (of gaat hij kapot) dan verlies je tenslotte wat er in zit, maar bij een hardware wallet voor je crypto coins werkt het iets anders; wat er aan coins in welke wallet zit zit tenslotte in de blockchain geetst, en een wallet is niet veel meer dan de toegangsrechten tot jouw stukje. Er zit niets fysiek aan coins of geld in dit ding, maar het is een veilige locker waarmee je toegang krijgt tot de ‘private key’ van je rekening, zeg maar de pincode waarmee je acties kan uitvoeren op jouw Bitcoin (of andere coin) rekening. We gaan hier even kort door de bocht, maar een inhoudelijke tekst en uitleg over ‘hoe werkt de blockchain’ gaan we hier niet aan beginnen.

Een hardware wallet dient daarmee minder als traditionele portemonnee maar meer als een soort digitale superkluis / ultra veilige betaalomgeving waarbinnen je veilig je betalingen kan doen zonder dat je afhankelijk bent van derde partijen, of risico loopt dat iemand je op dat moment geld afhandig zit te maken. Niemand komt die kluis in, en eenmaal in de kluis kan niemand over je schouder meekijken en je pincode afkijken. Zaken betalingen goedkeuren gebeuren binnen de afgesloten omgeving van de hardware wallet. Eenmaal ingesteld heb je toegang tot het geheel met een pincode, en tik je hem drie keer verkeerd in dan reset hij en is deze wallet niet langer heerser over jouw eerder ingestelde valuta.

Cool! Klinkt veilig, etc, woop. Maar om om te kunnen gaan met deze hard reset, of met verlies of diefstal van het apparaat moet er een herstelmechanisme zijn, en dat is er in de vorm van een 24 woord combinatie welke in de juiste volgorde toegang verlenen tot jouw keys. Dit hoeft niet op hetzelfde apparaat, maar kan een andere Trezor of Ledger zijn of tal van andere oplossingen die op vergelijkbare manier werken. Klinkt kwetsbaar genoeg wellicht, maar het aantal woordcombinaties is dermate extreem dat er binnen de verwachte levensduur van je achter-tot-de-macht-veel kleinkinderen nog geen rekenkracht zal zijn om die code brute force te kraken. Dit mogen we gemakshalve veilig noemen tot zover dingen veilig kunnen zijn in het leven (garantie tot aan de conclusie)

En hier komen we bij het voornaamste ‘probleem’ met hardware wallets. 24 woorden onthouden dat kan bijna niemand, en schrijf je ze allemaal op en iemand vindt het papiertje dan heeft iemand dus volledige toegang tot al jouw rekeningen. 10 jaar geleden ondenkbaar, maar als iemand nu een kluis rooft en daar een lijstje met 24 woorden vindt zal ook de moderne kluisjesrover toch even aan cryptovaluta denken. De lijst in delen opslaan is een optie, de lijst in plain tekst op je bureaublad parkeren is wat minder handig. De uitdaging is hier: een veilige manier vinden zodat iemand er niet snel aan komt, terwijl je het risico op verlies van toegang tot jouw cryptocoins beperkt. Wij schatten in dat de kans op het laatste een stuk groter is dan het eerste, maar hoe dan ook dien je over dat onderwerp heel goed na te denken.

Specificaties

De features en specs van Trezor:

Uitpakken

Het doosje in de hand voelt niet als veel, het is dat hij gesealed is dat we zeker weten dat er echt wat in zit. Intern vinden we : de Trezor, een micro USB kabel, een hang-geval, en een collectie stickers.

Uiteraard ontbreken de recovery seed papiertjes niet welke we netjes kunnen invullen bij de installatie.

Fysiek gezien is de Trezor totaal niet indrukwekkend, we denken eerder aan een 2 euro DSLR camera afstandsbediening uit China dan een bijna 100 euro kostende beveiliging voor je digitale centjes. Schrik contrast met de fysiek aantrekkelijke Ledger. Niet dat we die zo fenomenaal aantrekkelijk noemen, maar wel een stuk meer dan de Trezor. Positief echter: de knopjes voelen wel een stuk beter dan een budget remote, en dat is maar goed ook.

Enfin, Trezor heeft dus wat in te halen.

Installatie

Het inhalen begint bij de installatie, want dat verloopt ietsjes soepeler. Niet dat de Crypto geek wakker zal liggen van beide installatieprocedures, maar het feit dat je bij Trezor een browser naar keuze kan gebruiken in plaats van een Chrome app is al een fijn begin van de liefhebber van keuzevrijheid. Voor we starten moeten we de Trezor Bridge installeren, waarbij we zowel Windows, Mac OS X, en Linux installatieopties zien. Heck, als je wilt kan je zelfs met een OTG kabel je telefoon gebruiken, mits het een Android device is. Still, not bad.

De Trezor wordt ‘leeg’ geleverd, dus moeten we even wachten op de firmware installatie. De ietwat onhandig melding dat de (niet aanwezige) firmware outdated is en alles dus WIPED wordt zien we maar even door de vingers, want een connect/disconnect later kunnen we aan de slag.

Het vervolg van de installatieprocedure is even eenvoudig. Voor de goede orde, wij vervolgen onze weg hier in Google Chrome, maar praktisch elke relevante browser moet werken via wallet.trezor.io

We gaan een (nieuwe) wallet aanmaken. Daar krijgen we wat opties te zien, zoals het kunnen koppelen van Dropbox voor de labelling feature (maakt mooie overzichtjes), het instellen van 2FA met meerdere gangbare standaarden, en uiteraard stuurt Trezor je meteen aan om een backup van je account te maken, dit doe je met behulp van de 24 woorden en het eerder getoonde seed sheetje uiteraard. Dit proces is gelijk aan Ledger: je krijgt de woorden op je scherm te zien, en jij pent ze neer en zorgt daarna voor een veilige opslagplek voor deze o zo cruciale woorden waarmee jij (of als je onhandig bent, iemand anders) toegang tot je centen kan herstellen.

We geven Trezor een naam (Trevor leek toepasselijk), en een pin, waarbij we opmerken dat de manier van pin invoer interessant gevonden is: de Trezor geeft de 9 cijfers in willekeurige locatie op het apparaat weer en op de computer selecteren we de overeenkomende hokjes. Zo voorkomen we dat een keylogger of screen capture kan achterhalen wat onze pin is. Eenvoudig doch slim.

In gebruik

Onze nieuwe Bitcoin account staat. Hoe gaan we er vervolgens mee om? Open de browser, ga naar wallet.trezor.io, pincode invoeren, en je kan aan de slag.

Geld ontvangen? Hoeven we enkel ons adres te communiceren.

Geld versturen? Dit zijn de opties. Prima overzicht.

En het overzicht zelf? Per toegevoegde coin (we laten hier enkel Bitcoin zien) hebben we onze wallet (of wallets) met een eenvoudig overzicht, eventueel aangevuld met zelfgemaakte labels wanneer gecombineerd met een Dropbox account.

Net als bij de Ledger valt er niet zo heel veel te tweaken, we laten de screenshots het werk doen:

We zien o.a. de optie om het weergegeven logo aan te passen en we kunnen een passphrase-per-account toevoegen als je wilt (waarbij het extra handig is dat die verborgen zijn totdat je de passphrase intikt, vermoedelijk tegen geforceerd moeten unlocken?).

Enfin, redelijk vanzelfsprekend verhaal dus die Trezor wallet. Het kan echter wel complexer worden, want er zijn ook applicaties van derden die met Trezor om kunnen gaan. Dit worden er te veel om op te noemen, dus houden we het even bij een tabel voor een grof overzicht. Voor meer informatie over andere wallets en diensten kan je deze link checken: https://doc.satoshilabs.com/trezor-apps/index.html .

Ongetwijfeld komen we via externe wallets bij de hier en daar geclaimde ‘supports 500 different coins’, maar voor de productreview voelen we ons geneigd binnen de lijntjes van de fabrikant en hun eigen software te blijven.

Ledger vs Trezor

Tja, de gouden vraag natuurlijk, maar geen makkelijke. Nu zijn er altijd onderwerpen waarop je jezelf ‘expert’ durft te noemen, denk aan gaming headsets waarbij we het gros van de markt echt wel kennen en daar duidelijk sturing in kunnen geven, zeker als je zelf ook fanatiek gamer bent (tot zover de tijd toestaat) gaat dat redelijk makkelijk af. Ik ben echter geen crypto expert of handelaar, geïnteresseerd in de techniek en de uiteraard de manier waarop we interactie hebben met deze moderne manier van betalen, maar niet iemand die daadwerkelijk dag in dag uit ermee bezig is. Proberen we ons in de schoenen van een echte coin trader te zetten zien we drie key onderwerpen: veiligheid, gemak, en compatibiliteit.

Wat veiligheid betreft is het lastig echte duidelijkheid verschaffen. Beide zetten er zwaar op in en hebben degelijke argumenten, en voor beide lijkt het risico op een hack of aanval vooralsnog insignificant vergeleken met het risico dat je gewoon zelf je recovery seed verliest. Bij gebrek aan echte onderbouwing gooien we dat argument terzijde.

Wat compatibiliteit betreft is het Ledger die opvalt door simpelweg meer verschillende coins te ondersteunen. Trezor ondersteunt er de nodige (plus nog meer via andere wallet pakketten die de Trezor kunnen gebruiken) en daar zitten al coins tussen waar ik nog nooit van gehoord had, maar Ledger ondersteunt er zelf flink meer. Niet allemaal tegelijk overigens, daar zitten ook beperkingen aan, maar wel meer. Zit jouw ietwat obscure coin daar wel bij, dan is je keuze vast al gemaakt en kunnen we je ook gerust stellen: de andere verschillen zijn klein genoeg om er niet wakker van te liggen.

Wat gemak betreft echter? Ik moet zeggen dat ik net wat liever de Trezor tab open heb ik Chrome dan dat ik de Ledger Wallet app los open vanuit het Chrome app venster, en dat komt van iemand die al in Chrome werkt, voor Firefox liefhebbers of liefhebbers van welke andere browser dan ook zal de weegschaal richting de Trezor tippen die niet specifiek Chrome afhankelijk is, en zelfs met Android telefoons te koppelen is (edit: Ledger verkoopt nu ook een OTG kit en ondersteunt eveneens Android). Wat inloggen betreft: pincode aflezen op je scherm versus pincode invoeren op je apparaat, beide doe je in twee tellen en noemen we een gelijk spel.

Daadwerkelijk traden, overzichtjes bekijken, etcetera? Tja, ook lood om oud ijzer? Ik neig te zeggen toch Trezor vanwege de zelf instelbare labels, dat vind ik toch fijner dan bitcoin adressen op het oog te herkennen, en het feit dat wanneer je geld overmaakt je het volledige bitcoin adres in de Trezor ziet ter bevestiging in plaats van dat hij voorbij scrollt op de Ledger. Kleine verschillen natuurlijk, en voor hetzelfde geld heb jij liever een losse app dan een extra tabblad open in je browser, maar toch: nipt fijner. Veel scheelt het niet in elk geval.

Conclusie

Net als de Ledger dus een ‘does what it says on the tin’ product. Je mooie virtuele valuta zo veilig als het redelijkerwijs te maken valt, en toch op een praktische manier toegankelijk. Na onze eigen aanvaring met een cloud wallet hack (nicehash) toch een stukje geruststelling om te zien dat je het redelijk eenvoudig in eigen hand kan houden.

Wat Ledger vs Trezor betreft? Mjeh, ik had gehoopt op een echte winnaar, maar de praktijk is een beetje lood om oud ijzer. Er zijn wel wat argumenten voor beide: Ledger wint het met zijn metalen behuizing in elk geval. Niet dat er wat mis is met plastic, maar als je denkt dat je met de Trezor crypto-noobettes gaat overtuigen dat je stiekem een rijke stinkerd bent wens ik je veel succes. Dan kunnen we stellen dat de Trezor dunner en lichter is, dus dat kan fijn zijn, maar kneitersterke argumenten? Daarbij zijn er ook wat coins die Ledger wel ondersteund maar Trezor niet, een tastbaard argument, ondanks dat de meest populaire valuta hier ook gewoon ‘in’ gaan.

Gezien de Trezor tot voorkort een meerprijs kende vond ik dat wel een pittige vooral gezien de vele overeenkomsten en het grote verschil in de fysieke uitvoering, maar tegenwoordig hoef je het voor het prijsverschil niet meer te doen. Dan resteert eigenlijk vooral gebruiksgemak, waar we Trezor zelf net het voordeel geven vanwege het feit dat je niet aan een platform of specifieke browser vast zit, dat het transactieoverzicht met behulp van labels (via Dropbox integratie) net wat fijner is dan een rijtje addressen, en dat ik de weergave in het schermpje met de bevestigingen voor de transactie nipt fijner vindt.

Een paar voor en tegens dus, al betwijfel ik dat die een inherente voorkeur voor de één of de ander gaan verslaan, daarbij timmeren beide partijen nog hard aan de weg. Zo lanceert Ledger nog even handig LedgerLive net nadat ik de review inplan, al lijkt daar nog wel wat werk aan de winkel na een eerste korte hands-on.

Echter met beide op mijn bureau de laatste weken weeg vroeg ik mij af welke ik zelf nu uiteindelijk echt zou pakken, en eerlijk gezegd mis ik echt de keiharde argumenten om er één eenzijdig aan te raden. Om een dergelijk zwak antwoord de nek om te draaien woog ik zelf de genoemde voordelen van de Trezor voor mijn situatie iets zwaarder dan de nadelen, simpelweg de net wat fijnere software om in te werken. Had ik coins gehad die Trezor niet ondersteunt in hun eigen wallet software, of had ik de uitstraling of afwerking echt belangrijk gevonden (nu niet, ligt in een lade), dan was de keuze de andere kant op gevallen.

Een woord van dank aan de dames en heren van Hardware Wallet Online voor het beschikbaar stellen van deze sample. De Trezor wallet is bij hen te koop voor 79 euro, tot zover wij hebben kunnen zien de laagste prijs binnen Nederland.

Vragen over onze reviews of de producten die we bespreken? Kom dan gezellig met ons kletsen op onze Discord server (gratis en geen installatie noodzakelijk). Een reactie mag natuurlijk altijd, of pest Ome Foritain (auteur, test-chef) of Tante Nadalina (baas, foto-heldin) op Twitter.

Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie: