Sennheiser HD 660 S

Toen yours truly nog (flink) wat jonger was werd hij verliefd op Sennheiser headsets (ja, -sets) en microfoons, in een jonge markt voor gaming peripherals met veel teleurstellende microfoons wisten ze bij onze Oosterburen de waarde van een goede mic te waarderen. Op dat moment nog niet bewust of in staat de geluidskwaliteit ten opzichte van vele alternatieven naar waarde te kunnen schatten, dat kwam naarmate er langzamerhand wat concurrenten voorbij kwamen drijven en ik de nodige Sennheiser headphones kon ervaren. Het bewustzijn van hun kunnen op gebied van geluidskwaliteit kwam dus pas later, maar de bijna legendarische reputatie van een aantal van hun modellen staat inmiddels niet meer ter discussie. Hooguit dat ik ze soms kwalijk kon nemen dat je beter niet bij ze aan kon komen zetten met een heel scherp budget.

Dat laatste gaat ook zeker niet op bij het model wat we vandaag bespreken, de Sennheiser HD 660 S. 499 euro voor een koptelefoon houdt in dat we het over apparatuur voor de liefhebber gaan hebben, al valt er bij Sennheiser nog een stukje hoger in de boom te klimmen als je daartoe geneigd bent. Wanneer ik dan stel dat dit model de redelijk wat jaartjes oude HD 650 komt te vervangen zal dat die liefhebber vermoedelijk ook al genoeg zeggen. Voor de nieuwkomer in dit segment, een snelle Google op de inmiddels iets van 15 jaar oude HD 650 laat weinig twijfel bestaan over het feit dat het een benchmark open design headphone was.

Dank aan Coolblue.nl voor het beschikbaar stellen van deze test sample.

Uitpakken, bouw, en features

Eerst even aanschouwen hoe knap die dames en heren bij Coolblue een flinke koptelefoondoos weer in een nog kleiner doosje weten te passen, tegen alle wetten van de natuur in.

In dit luxe segment verwachten we natuurlijk iets bijzonders om uit te pakken, en Sennheiser heeft dat redelijk voor elkaar. Ik zeg ‘redelijk’, want het presenteert netjes met een openklappende binnendoos en een koptelefoon in het schuim, maar we hadden dit ook bij een sub 200 euro headphones of sets kunnen verwachten. Geen compacter extra doosje, hoesje of andere extratje is aanwezig.

Je krijgt twee kabels meegeleverd, beide ca 3 meter lang. Eén eindigt op de vrij bekende 6,35mm plug, waarbij een verlengstukje is meegeleverd voor een even typische 3,5mm aansluiting. De andere kabel is een 4,4mm Pentaconn aansluiting die slechts in een handje vol apparaten wordt gebruikt.

De HD 660 S zelf is een (subjectief) aantrekkelijke balans tussen een licht gewicht, noodzakelijke duurzaamheid, en een keurige afwerking. De bescheiden, mijns inziens nette uitstraling past bij het soort product, al moet je niet verwachten dat iemand op afstand er aan af gaat zien wat er echt in zit. Gezien een open ontwerp zich extra goed leent voor lange sessies is het belangrijk dat de set niet te zwaar is, maar zoals je van een 500 euro unit verwacht moet het toch ook verdomd goed in elkaar zitten. Steviger verhoogt het gewicht, een lager gewicht doet je twijfelen aan de duurzaamheid. Het feit dat de HD 650 zich de nodige jaren heeft kunnen bewijzen doet mij denken dat het slechts minimaal afwijken van het design een positieve stap is.

De onderliggende band is metaal, de hoofdband eromheen kunststof, maar het soort welke je praktisch geheel uit elkaar kan trekken zonder dat het een krimp geeft. Totale verstelbaarheid is ook uitstekend, zowel voor mij (1m96 en XXL helmpje) als de lieftallige dame hoor je niet klagen, en nog groter of wat kleiner is ook geen punt. Kussentje intern is ietwat aan de zachte kant, maar doet wat je verwacht.

Op de schelpen zelf zien we eigenlijk pas dat het wel een bijzonder beestje is, het is tenslotte een open design waarbij we door het weinig verhullende rooster de onderliggende driver constructie goed kunnen zien.

Onderaan, een aansluiting per schelp.

De specs:

De schelpen zelf kunnen iets draaien en kiepen, en vallen daarmee feitelijk goed tegen elk hoofd. De kussens zelf zijn gemiddeld stug, maar de hele zachte materiaalkeuze maakt het heerlijke sloffen rond je oren. Nul klagen.

Pasvorm

Zoals gezegd is de verstelbaarheid uitstekend. Op onze kleine van bijna 5 past hij al goed, toegegeven het is een grote man voor zn leeftijd, en elke set die op mijn hoofd past en vervolgens nog een paar centimeter per kant groter kan kunnen we van stellen dat hij ‘extreem groot’ kan. De schelpen zelf zijn ook groot genoeg zodat ze om vrijwel elk formaat oor vallen, en de schelp draait of kantelt voldoende dat de drukverdeling perfect is, en een bril heeft daar geen invloed op.

De drukverdeling mag dan wel top zijn, de totale druk rond de oren vond ik wat aan de zware kant direct uit de verpakking, iets waar de dame met kleiner hoofd het niet mee eens was dus waarvan ik vermoed dat het hebben van een groter hoofd daar wel een rol in speelt.

Belangrijker is echter de wetenschap dat, op basis van HD 650 ervaringen, dit eenvoudig wat bij te stellen is. Met een kleine beetje rekken kwam er al wat ruimte in, en inmiddels een paar weken verder is de druk zoals hij hoort te zijn. Het blijft wel een ‘snug’ koptelefoon, die ‘aan’ zit, maar hij drukt niet langer overdreven.

Geluidskwaliteit

De eerste ervaringen rekenen we zelden zwaar aan, iedereen is ergens aan gewend, en alles wat ‘anders’ klinkt is dan gewoon even wennen. Niet dat de eerste ervaring verkeerd was, totaal niet, die was juist prima aangenaam. Het geluid wekt direct een hele goede indruk. Goede balans, aantrekkelijke bass, veel detail, niks mis mee. Maar de eerste avond was het gevoel ‘is dit het nu?’ ook aanwezig, ‘heel goed’ geluid kunnen we ook voor een paar honderd euro vinden, dus we zochten het fenomenale.

Laten we het ‘liefde op het tweede gezicht’ noemen, want zodra je dan terug stapt naar “insert willekeurige eerder gereviewde kit” (structureel flink goedkoper dan dit) en dan schrik je van het enorme verschil. Het gemak waarmee de HD 660 S -letterlijk alles- accuraat en vooral snel (Zowel in het laag als in het hoog) weet te presenteren wordt dan pijnlijk duidelijk, pijnlijk voor degene die na een paar weken met dit model terug moet stappen uiteraard. Het zijn de momenten waarop je je realiseert hoe praktisch elke betaalbare driver de rap opeenvolgende details van verschillende instrumenten in elkaar over laten gaan, en dat er dus het nodige detail tussen hoort te zitten.

We zien vaker, en hebben het vaker over meer open of gesloten modellen. Open geeft vaak een wat bredere soundstage en is relatief wat minder zwaar in de bass, maar juist in die opzichten gedraagt deze HD 660 S zich bijna a-typisch. Laag en laag-mid weergave is juist uitstekend, niet overdreven maar wel uitzonderlijk accuraat. Soundstage had ik juist extreem wijd verwacht, maar dat extreme ervaar ik niet, laten we het ‘redelijk wijd’ noemen. De typische aspecten die je bij een gesloten model verwacht ontbreken uiteraard wel, het klinkt veel natuurlijker en niet alsof er dichte deksels om je oren vallen die de bass onnatuurlijk versterken.

De praktische implicaties van ‘open’ zijn ook nadrukkelijk aanwezig: ventilatie is uitstekend en dat houdt het aangename gevoel in de lange sessie, maar anderzijds voelt het ook alsof je speakers op je hoofd hebt: ook voor je omgeving is het detail uitstekend in orde. Het is duidelijk een unit voor in huis, want er is lastig voor te stellen hoe je het rijkelijk lekkende geluid in het OV of op kantoor wil verantwoorden. Als vader van jonge kinderen heeft het echter ook de positieve keerzijde dat je niet geheel van de wereld afgesloten bent, je blijft redelijk bewust van je omgeving (of was dat een nadeel?).s

Terug naar het geluid. Emotie in muziek is iets wat ik zelden heb kunnen vinden, een betere koptelefoon doet daar weinig aan, maar het neemt niet weg dat het kunnen van deze constructie uitzonderlijk is. Opvallend is dat het genre muziek waar je naar luistert feitelijk niet relevant is, van instrumentaal op laag volume, een vocal-heavy nummer op een middelhoog volume, of een lekkere dance knaller flink open? Ik krijg structureel het gevoel dat ik ervaar wat de artiest voor ogen had, en dat is verdomd tof. Niet op een studio monitor manier, het geluid komt absoluut dynamisch, of noem het levendig voor de dag, en vervorming ervaren we niet ruim voorbij het punt dat het volume het oncomfortabele bereikt. Of het een kneiterrechte lijn is weet ik niet, maar ik kan mij moeilijk voorstellen dat je het kleinste detail ermee kan missen en ik kan geen element in de frequentierange noemen waarbij de HD 660 S iets tekort komt of dat het ergens overdrijft, hooguit marginaal in het sub bass gebied, maar de referentie die dat beter doet heb ik niet.

Klagen, tot zover we het zo kunnen noemen, doen we vooral wanneer we te maken hebben met mindere bronkwaliteit. Het is ook voor ons geen onbekend verhaal wat zowel headsets, headphones als speakers betreft: juist een driver die veel detail naar voren weet te brengen brengt je narigheid wanneer de bron van inferieure kwaliteit is. Imperfecties vanwege de opname of de encoding kwaliteit komen nog nadrukkelijker naar voren in een koptelefoon of speakerset van dit kaliber, en het zorgen van een goede DAC/AMP die 150 Ohm eenvoudig aan kan, plus een goede bronkwaliteit dient een vanzelfsprekendheid te zijn.

Gaming / films

Audiofielen zullen mij voor de titel al willen afschieten, maar dit onderwerp wegen we uitraard niet mee in de eindbeoordeling van de HD 660 S. Desondanks kort bespreken, want de kans bestaat dat je het af en toe wilt kunnen. Het open karakter leent zich in de basis niet heel specifiek voor andere vormen van media, zeker niet gezien de prijs die er aan hangt. Populaire blockbusters maken snel duidelijk dat er een groot gat zit tussen een uitzonderlijke muziekweergave dankzij het kunnen van de drivers, en wat je eigenlijk wil voor een dergelijke film; juist dat bepaalde elementen zoals een dikke bass extra wordt aangezet. Even wat random Netflix en Amazon Prime Video tussendoor is natuurlijk prima vertoeven en geen reden om wat anders op te zetten, maar het moet echt een secundaire wens zijn.

Wat games betreft gaat voor een deel hetzelfde verhaal op, met de uitzondering dat een goede virtual surround aansturing op een open constructie als dit, wat in de basis dus al ruimtelijker klinkt dan de typische game headset, positiebepaling wel degelijk bovengemiddeld goed maakt. Wat potjes CS:GO bijvoorbeeld, dat ik de HD 660 S daarvoor in durf te zetten zal een typische audiofiel wellicht een rilling geven, komen toch echt goed voor de dag. Het zijn de momenten waarop iets als de Creative G5 dat een 300 Ohm unit prima kan aansturen (zelfs als dit model ‘slechts’ 150 Ohm is) duidelijk laten zien dat met de juiste achterliggende hardware veel meer mogelijk is dan je in de basis zou verwachten. Uiteraard gaat hetzelfde op voor de aansturing van muziek, want naast de bron is een degelijke DAC/AMP feitelijk een vanzelfsprekendheid voor deze unit.

Conclusie

Ik schreef eerder al ‘liefde op het tweede gezicht’, en dat gebeurde ergens in de eerste week. Nadat de eerste ervaringen erg goed waren maar ook een stukje ‘is dit het nou?’ in mij achter lieten gezien de prijsstelling was het een kwestie van terug stappen naar wat betaalbaardere alternatieven die mij het kunnen van dit model pas echt deden waarderen. Het ogenschijnlijke gemak waarmee deze set elk snel detail in de muziek naar voren weet te brengen is gewoon indrukwekkend. Inmiddels weer een weekje verder heb ik hem nog meer weten te waarderen en ik zie vooralsnog enkel een stijgende lijn wat gevoelens betreft.

Daarbij is het natuurlijk niet meer dan gewoon dat je even moet wennen aan een nieuwe koptelefoon, een paar avondjes is voor een betaalbare unit prima te doen, maar hier moet je duidelijk wat meer in groeien. Iets wat we ook moeten stellen voor de pasvorm. Hij is redelijk licht, maar we kunnen geen klein beetje kwetsbaar element aanwijzen; alles voelt gewoon goed. De grote, uitzonderlijk zachte kussens zitten heerlijk, maar direct uit de doos is de clamp fors te noemen, toegegeven: op een stevige noggin’. Je kan de HD 660 S zonder een moment zorg over de bouwkwaliteit eenvoudig wat rekken, en na de eerste dagen was het ook niets meer dan een hele comfortabele ervaring.

Comfort wordt ook geholpen door het open design, wat voorkomt dat de oren warm worden en menig uurtje passeert zonder dat je erbij stil staat. Je omgeving zal er wel bij stil staan, want geluid lekt bijna alsof je een Bluetooth speaker op bescheiden volume op je hoofd hebt staan. Ook wordt de omgeving nauwelijks gedempt, noem het de absolute tegenpool van active noise cancelling headphones. Het is een model voor thuis, in rust, of in gezelschap enkel wanneer gezelschap meeluisteren niet erg vindt, of in mijn geval weer fijn dat mochten de kinderen ’s nachts huilend wakker worden dat ik ze in elk geval direct hoor.

Hoewel de open constructie de set een goed gevoel van ruimtelijkheid geeft is het niet zo extreem als je wellicht zou verwachten als je zwaar gehyped zit te kijken naar ‘de’ opvolger van ‘de’ open headphones van de afgelopen 15 jaar, maar ik twijfel anderzijds of het nog breder zou moeten zijn gezien de gevoelens voor wat ik nu hoor. Aan de andere kant staat juist weer dat je van een open constructie wat meer verval onderin het lage segment zou verwachten, maar in dat opzicht weet de constructie juist weer een hele goede indruk te maken. Het klinkt uitermate strak van onder tot boven, ongeacht het genre wat je er tegen aan zet, en dat maakt consequent veel indruk.

Maar zijn ze 499 euro waard? Zonder het hele aanbod in die prijsklasse te kennen is dat sowieso een lastige vraag. In de afronding van mijn review heb ik nog even rondgeneusd naar wat oudere ervaringen van de HD 650 bijvoorbeeld, die op dit moment nog te koop zijn voor zo’n 349 euro. Het zal niemand verbazen dat je de grootste stappen maakt in de eerste tientallen en vervolgens eerste honderden euro’s die je extra uitgeeft. Voor menig persoon zal een 499 euro al in de diminishing returns categorie vallen, ook met het oog op de HD 650, voor de ander is het een instapper vergeleken met het echte geweld. Dat het twee sub 200 euro modellen zoals mijn Sony MDR-1R en Edifier H880 (die juist weer geheel gesloten zijn) te kijk zet valt lastig te betwisten, en er valt m.i. veel te zeggen voor een open set met dergelijk talent, maar de meerprijs ten opzichte van ‘gewoon goede’ koptelefoons vereist dat je een kritische luisteraar bent voor wie de middelen niet al te significant zijn. Een jonge, onervaren luisteraar of iemand die ‘gewoon lekker beat wil’ loopt even goed het risico om de ‘is dit het nu’ (voor het geld) fase niet te ontgroeien.

Voor die kritische luisteraar echter? Zij die wel willen (kunnen) discussieren over minuscule details die je in theorie zou moeten kunnen horen, mogelijk wat extra audio fluff die er in deze wereld gaande is, en dan specifiek zij die dergelijke bedragen wel kunnen verantwoorden maar toch wat moeite hebben met het overwegen van een HD 800 en consorten? De beleving van dit product inhoudelijk laat voor mij niets te wensen over. Het zou Sennheiser enkel sieren als ze nog wat verder zouden gaan met de beleving betreft in secundaire elementen, want het gebrek aan een beetje hoesje of extra set earpads op dit prijspunt is wel wat karig, of ze moeten verwachten dat we hem elke avond in het grote doosje leggen. Ze komen er wel mee weg, maar het is wel een duidelijk ‘jij wil dit hebben’ product waar een beetje ‘we willen ook graag dat jij dit wil hebben’ gevoel wel fijn zou voelen.

TL;DR

Uitzonderlijk gedetailleerd geluid dat op extremen na elk genre op een uitstekende manier tot leven doet komen. Dit in een degelijk en chique voorkomen. Comfort na wat inwerken/oprekken top. De HD 660 S toont aan wat een knappe open bouw voor het geluid kan doen, onthoud enkel dat deze set daardoor ook echt vooral voor kritisch thuis genieten is bedoeld; isolatie (beide kanten op) is er niet.

As for awards. Voor de één wellicht een ‘Wannahave’, maar we zijn meer dan overtuigd om onze hoogste onderscheiding toe te kennen:

Dank aan Coolblue voor het beschikbaar stellen van deze sample. De Sennheiser HD 660 S is bij hen te koop voor 499 euro, tevens de laagste prijs die we op dit moment zien. We zien het als onze enige taak om u, onze lezer zo goed mogelijk te informeren over de producten die wij testen. Daarom maken we een directe link naar een winkel zonder enige vorm van tracking of affiliate verwijzing beschikbaar. Heeft de review geholpen en wil je ons wel nadrukkelijk steunen in het onderhouden van de website? Via de affiliate link krijgen wij wel een kleine commissie op eventuele aanschaf, zonder extra kosten voor u, wat we uiteraard zeer waarderen.

Sennheiser HD 660 S kopen (tracking/affiliate vrij)
Sennheiser HD 660 S kopen (affiliate)

Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie: