Intel Core i9-11900K

A Fanboy’s Perspective?

Vandaag lanceert Intel hun nieuwste, 11e generatie Core processors voor de desktop, met bovenaan de stack de Intel Core i9-11900K. Normaliter is een nieuwe Intel Core CPU natuurlijk een reden om natuurlijk best enthousiast te worden; meer en-of snellere cores, wat nieuwe technieken, nieuwe nog mooiere moederborden, en ga zo maar door.

Maar op desktopvlak heeft Intel de laatste jaren niet bepaald de wind mee. Ik zal niet in herhaling vallen want als je de CPU ontwikkelingen een klein beetje volgt is het elke keer hetzelfde verhaal, maar de realiteit is er niet anders op: ze hebben AMD de kans gegeven om langszij te komen en op menig vlak laten passeren. Ik zeg “laten”, want voor een bedrijf dat zo veel groter is, met tal van slimme mensen en een ontwikkelingsbudget waar de concurrentie enkel van kan dromen kan je er niets anders van maken: Intel heeft het laten gebeuren. Mocht je toevallig een AMD fan zijn, dan beleef je nu (eindelijk) gouden tijden. Behalve dat je geen videokaart kan kopen natuurlijk, maar dat terzijde.

Maar hoewel Intel de nodige kritiek te verduren krijgt moeten we ook realistisch zijn, ze hebben ook in de afgelopen jaren best consistent een sterk productaanbod gehad. Toen de eerste Ryzens uitkwamen kwam Intel met de 8700K, een processor met sterkere single core én gaming prestaties ondanks een lager aantal cores. En de 9900K en de 10900K deden eigenlijk hetzelfde; sure, AMD had al iets meer cores en op ruwe productiviteitstaken kwam Intel lastiger mee, maar “gamen” was de prioriteit voor velen en de rest was bijzaak. En laat die rest nu ook gewoon prima draaien op een i7 of i9 van de laatste paar jaar, en Intel daadwerkelijk wat sneller zijn in games. AMD fans blij, Intel fans blij, mits je ze uit elkaar hield.

Reden genoeg dat Intel liefhebbers Intel ook trouw bleven. Deels gesteund door het idee dat je bij Intel je eigenlijk geen zorgen hoeft te maken over stabiliteit of compatibility van hardware. En dat idee was niet eens verkeerd, zeker in de vroegere dagen van Ryzen kon dat nog wel een ding zijn en een reputatie bouw je nu eenmaal niet in één of twee generaties. Maar, aan de andere kant, in recente jaren werd dat meer en meer een gevoel. AMD bleef zich bewijzen en laten we niet vergeten, Intel was ook niet zonder issues, denk aan het aantal mensen dat issues ondervond met de recente 2,5 Gigabit netwerk chips. De Intel naam was een voordeel, zeker bij de gewone man, maar ook hier nam de druk toe.

De Sprong naar Nu

En zo belanden we in 2021. Hoewel Intel lang weg kwam met hun reputatie van betrouwbaarheid en een reeks aan oplossingen die ze producttechnisch alsnog zeker relevant hielden hebben we nu, in mijn optiek, de periode bereikt waarop de druk op Intel het toppunt heeft bereikt. AMD’s 5000-serie Ryzen processors zijn ijzersterk gebleken en hebben Intel bijgehaald op gebied van single core prestaties (en min of meer gelijkspel in gaming), en Intel heeft de limiet bereikt van hoeveel cores ze in hun relatief compacte chips kunnen parkeren en kon eigenlijk geen kant meer op. Er restte maar één oplossing: de prijzen van de 10e generatie chips moesten omlaag. De ooit dik 500 euro kostende i9-9900K koop je vandaag de dag voor zo’n 300 euro in de vorm van een i7-10700K (nagenoeg hetzelfde product om het even simpel te houden), en gecombineerd met AMD’s beperkte leveringen en hoge prijzen weet Intel zichzelf op die manier alsnog eigenlijk heel erg relevant te houden.

Kortom, je hoeft niet eens een Intel fanboy te zijn om Intel op dit moment heel erg interessant te vinden. En in de wetenschap dat Intel later dit jaar met Alder Lake komt, de eerste desktop CPUs die grote en kleine cores gaan combineren en vermoedelijk gebruik gaat maken van DDR5 en PCIe Gen5, heb je als Intel liefhebber zeker genoeg om je op je gemak mee te voelen.

Meet Rocket Lake

Ondanks een prima positie en een mooi perspectief later dit jaar vond Intel het tijd om voor die tijd nog een serietje uit te brengen, de 11e generatie oftewel de Rocket Lake series. En waar Alder Lake vooral technisch interessant klinkt is Rocket Lake voor de desktop PC eigenlijk maar een beetje verwarrend. Omdat Intel nog problemen ervaart met hun 10nm (of kleiner) procede zijn de 11e generatie CPUs wederom 14nm chips, met de efficiëntie beperkingen van dien. En omdat ze er eigenlijk geen goede architectuur voor hadden, of het was weer een 10900K refresh geweest, hebben ze feitelijk gewoon hun 10nm Laptop tech terug omgebouwd naar 14nm om toch maar wat nieuws te maken.

De nieuwe line-up, met 10 8-core SKUs

Uhm? Klinkt verwarrend? Dat is het eigenlijk ook. In de wetenschap dat er echt wat nieuws voor de deur staat, en dat ze er eigenlijk prima voor staan, komen ze met een toch wat vreemde tussenoplossing. Niet alleen dat, het is ook nog eens een tussenoplossing die minder cores biedt dan zijn voorganger; 8 cores voor het topmodel versus 10 op de oude 10900K. “Uhm, wat?” was dan ook mijn oorspronkelijke reactie toen ik het zag, gevolgd door “Waarom dan?”. Maar, Intel denkt dat goed te kunnen maken met flink betere single core prestaties. Oh ja, en flink betere AI prestaties en AVX-512 support, wat eigenlijk niemand vanuit hun fanbase echt nodig heeft en ik vanaf heden dus ook meteen ga negeren.

De kit is onverminderd aantrekkelijk: Intel Core i9-11900K, MSI Z590 ACE moederbord, en een dikke 360mm all-in-one. Geen overkill overigens.

Gezien er al wat reviews waren gepubliceerd voor de officiele launch vandaag was er al één en ander bekend, onder andere dat het Intel niet is gelukt met hun 14nm chip de efficientie van AMD te evenaren (7nm vs 14nm, “goh”), en dat Intel met geen enkele mogelijkheid met 8 cores de multi-core prestaties van AMD’s 12 of 16 core processors gaat evenaren (wederom “goh”). Zo zag ik zelf voor Intel eigenlijk maar één uitweg om de nieuwste i9-11900K toch tot een beetje positief verhaal te maken: hun eigen fanbase bekoren. Kortom, dat ze het op ruwe kracht en efficientie niet kunnen winnen is een gegeven, maar kan Intel hun liefhebbers nog één keer overtuigen met net wat betere single core- en game prestaties? Oftewel kan je jouw Intel koop nog één keer goedpraten als je echt die sterke merkvoorkeur hebt? Mocht je je afvragen hoe het zit met de i5 en i7 processors, daar komen we in een ander stukje op terug, vandaag gaat het puur om het beste dat Intel te bieden heeft, de Core i9-11900K.

Wat is de Intel Core i9-11900K

De Intel Core i9-11900K is dus een 8-core processor op basis van Intel’s Sunny Cove core design, vergelijkbaar met wat er in Ice Lake laptops zit, maar dan terug omgebouwd naar 14nm. Dat geeft de i9-11900K ook toegang tot dezelfde Xe integrated graphics die een stuk sterker zijn dan voorgangers, al heb je daar als gamer natuurlijk weinig aan. Wel heb je toegang tot PCI Express 4.0, oftewel meer bandbreedte voor je videokaart en de optie om Gen4 SSDs te gebruiken. Iets waar de meeste moederbordfabrikanten op vol op inzetten. Zo zijn er de nodige moederborden te vinden met zelfs 4 NVMe sloten. Maak je geen zorgen, het Z590 platform waar deze processors bij horen komt niets tekort.

De MSI Z590 ACE – Dikke looks en maar liefst vier NVMe sloten

Het gene waar we het warmst van worden is de toevoeging van Intel Adaptive Boost Technology. Dit kan het best uitgelegd worden als de nieuwste, best doordrachte uitvoering van het Turbo concept. Anandtech heeft er een uitstekend en begrijpelijk artikel over: https://www.anandtech.com/show/16564/intels-new-adaptive-boost-technology-floating-turbo-comes-to-rocket-lake

Anandtech legde Turbo Boost en ABT uitstekend uit

In het kort houdt het in dat deze CPU de cores wat hoger pusht zolang er ruimte is binnen het power budget en zolang de koeling adequaat is. In de praktijk houdt dat in zo’n 5,3 Gigahertz direct uit de doos. Plus, zolang je koeling adequaat is, zien we ook all-core boosts van 5 tot 5,1 Gigahertz. Een flink stuk hoger dan vorige generaties.

Bij de eerste startup laat MSI je kiezen welke koeling je hebt.

Omdat Intel het overduidelijk moet hebben van een prestatie-push en efficientie moet laten schieten hebben we ervoor gekozen om de CPU “unlimited” te draaien. Geen handmatige overclock, maar de automatische features van de meeste moederborden gebruikende. Kortom, de CPU zelf zo hard mogelijk laten pushen mits er voldoende koeling aanwezig is. Waarom? Omdat wij dit als de meest realistische use case zien. Ja dat helpt prestaties, maar dat gaat ten koste van stroom.

CPU performance

Maar wat betekent dat nu in de praktijk? De combinatie van een nieuwe architectuur, de eerste in desktopland voor Intel in vele jaren, plus de flinke kloksnelheden, maken de i9-11900K een single core monster. Ze maken een flinke stap vooruit en zetten hun eigen i9-10900K op een aardige achterstand. In de oudere Cinebench 15 blijft de AMD Ryzen 9 5900X Intel voor, maar in Cinebench 20 pakt Intel weer overtuigend de winst. Kortom, de single core performance zit wel snor.

Multi-core is echter een ander verhaal, want daar geldt het eenvoudige princiepe dat meer cores meestal toch meer beter zijn. Groot is het gat met de 10-core i9-10900K in multi-core prestaties overigens niet, de chip met 25% meer cores is uiteindelijk maar een paar procent sneller in multi threaded applicaties die echt goed met cores schalen. Maar hij is wel sneller, en dan hoeven we het over de Ryzen 9 5900X niet eens te hebben.

Een groter probleem is dat Intel hun chip heel, heeel hard moet pushen om die chips met meer cores bij te benen. Het gemiddelde stroomverbruik in de Blender test ligt nog een stuk hoger dan zijn voorganger en dat terwijl hij nog net trager is. Ondertussen doorloopt de AMD Ryzen 9 5900X de benchmark op zijn gemakje, en met een extreem veel lager stroomverbruik. Zoals ik zeg benaderen we de chip vandaag vanuit het perspectief van een Intel liefhebber, maar objectief is dit natuurlijk een brute vernedering.

Het gevolg daarvan is dat een top kwaliteit koeling echt onvermijdelijk is. Waar je met een Ryzen 9 5900X prima met een 50 euro tower koelertje aan de slag kan werd onze 360mm MSI K360 tot het uiterste gepusht, soms wel tot 80 graden Celcius. Ook de Noctua D15, praktisch de beste luchtkoeler die je kan kopen met een prijskaartje nabij de 90 euro, vertoont vergelijkbare temperaturen. Kortom, voor deze i9 wil je echt een hele dikke koeler hebben. En het liefst meteen een dikke case ook.

Zelfs een dikke waterkoeler moet aanpoten met deze CPU.

Gaming performance

Kortom, alle ogen zijn gericht op dat ene onderwerp: Gaming. Een beetje moderne en maatschappelijk verantwoorde gamer kijkt wellicht naar stroomverbruik en de impact op onze maatschappij, maar de ouderwetse, performance hongerige sweaty nerd wil vermoedelijk maar één ding: F. P. S.

De verschillen in een aantal games, getest met de dikste GPU op dit moment (de Nvidia GeForce RTX 3090), met 3600MHz werkgeheugen net als de voorgangers, en met Resizable Bar uitgeschakeld op biede platformen.

Uhm. Tja. Iets sneller in de één, iets langzamer in de ander. Zeker geen argument om je 10900K de deur uit te doen, sterker nog die blijft onverminderd interessant. Wat opvallend is is dat het niet erop lijkt dat de 11900K in CPU bottleneck situaties (1080p gaming kijken we dan vooral) per sé beter is. Het lijkt erop dat het soms iets helpt, maar dat de architectuur wellicht toch nog niet volledig tot zijn recht komt. In een paar titles, Total War is een mooi voorbeeld, zien we echter dat de potentie voor een groot performance verschil er wel degelijk is.

Dat laatste brengt ons bij een interessante gedachte, één die eigenlijk al jaren bij de launch van elke Ryzen processor naar voren komt. “Tja, maar deze tech is net nieuw, dus in de komende jaren zal je zien dat optimalisaties de prestaties verbeteren”. Als je dat op merk A wilt toepassen moet je dat ook op B doen, dus wellicht dat sommige games nog wat betere prestaties gaan krijgen op de 11e generatie chips en dat ze zo de 10e echt op achterstand zetten, wellicht net zoals bij Total War. Maar tegelijkertijd is dat niet iets wat we structureel met AMD chips hebben gezien, en ik denk dan ook dat we realistisch gezien niet moeten verwachten dat we vandaag of morgen in sommige games opeens een mega winst gaan zien. Hooguit dat toekomstige games wat optimalisaties gaan bevatten waar de 11900K de 10900K wel op achterstand zet, maar je moet je ook afvragen hoeveel game devs gaan inzetten op deze CPUs in de wetenschap dat ze later dit jaar door Alder Lake worden vervangen. En gokken op optimalisaties zouden wij dan ook niet direct doen.

We richten ons nog heel even op een andere doelgroep, e-sports, en ook hier zien we dezelfde complexe situatie:

Zo deed de 11900K het een stuk beter in Counter Strike, maar wint de 10900K rig het in Warzone. Beide benchmarks zijn binnen fracties van frames te reproduceren, dus het verschil zit echt in de chips zelf. Warzone is nog relatief GPU heavy, dus in pure CPU esports titles verwachten we de komende weken wel voordelen te zien met CPUs zoals de i5-11600K bijvoorbeeld, maar in het hogere segment? Tja, lood om oud ijzer? En gezien de strijd tussen de 10900K en de Ryzen 9 5900X ook lood om oud ijzer was, met winst voor de één of de ander afhankelijk van de game, verandert daar dus ook niet veel aan.

Conclusie

Hoewel AMD het de laatste jaren heel goed doet bleef ik zelf ook maar een terughoudende Hollander. Ik had geen gezeur met mijn Intel rigs, en dan neig je toch vaak net even naar het bekende. Het is een argument dat ik veel heb gehoord de laatste jaren, en ook begrijpelijk is; laten we vooral niet vergeten dat de meeste producten “goed” zijn, verschillen vooral voor de echte fanatiekelingen relevant zijn, en de meeste mensen hun niet snel van hun merkvoorkeuren laten afzetten.

Ook voor de vele testbenches of show cases waarbij je geen gezeur wilt dat een geheugenkit het niet doet is het vaak makkelijk om toch voor de bekende weg te kiezen, kortom Intel had door hun “betrouwbare” verleden altijd wel een streepje voor. Door de jaren heen heeft AMD ontzettend heel veel druk gezet en Intel eigenlijk op elk vlak maar “net genoeg” gedaan om toch aantrekkelijk te blijven, maar toch.. net genoeg. Eerlijkheid gebied dan ook te zeggen dat om dat écht af te breken AMD iets onmogelijks had moeten doen, droog en objectief hadden ze tenslotte al de leiding. Het feit dat Intelna vele jaren voor het eerst hard de prijzen moesten laten zakken om de boel interessant te houden zegt dan eigenlijk ook heel erg veel. Je kan niet blijven teren op ervaringen uit het verleden en actie is inmiddels echt noodzakelijk, premium prijzen kan Intel momenteel geenszins verdedigen, en op prijs concurreren is het enige wat ze objectief verdedigbaar houdt. Dat maakt de producten niet slecht, maar de prijs moet wel gewoon scherp zijn.

De echte actie gaat zeer waarschijnlijk later dit jaar komen, maar de i9-11900K is dat niet en moet echt als tussenoplossing worden gezien. En het feit dat Intel alsnog 2021 aanhoudt voor Alder Lake, een complete nieuwe stap in CPUs, zegt dat eigenlijk ook al. Intel geeft daarmee zelf eigenlijk al aan dat deze processors bedoeld zijn om de komende maanden mee te komen, dit is geen platform waarop ze nog verder gaan bouwen. Dat zorgt ervoor dat deze chips een beetje verwarrend en bovenal overbodig aanvoelen. Er was tenslotte niet veel mis met de 10e generatie, zeker op de prijzen zoals ze nu zijn. Antwoord op de vraag “waarom” ze deze processor nu uitbrengen, of waarom ze sowieso Ice Lake terugporten naar 14nm, heb ik dan ook niet voor je. Objectief niet, zelfs vanuit een fanboy perspectief niet. Het enige argument wat ik kan bedenken is dat ze hun board partners (ASUS, Gigabyte, MSI) wellicht tevreden willen houden, dat ze in het nieuws willen blijven, of dat ze de boot niet (te lang) willen missen met o.a. PCI Express 4.0 SSDs. En eerlijk is eerlijk de Z590 borden zijn best sterk, de chipset is sterk, en de featuresets eromheen ook. De kans op verdere upgrades voorbij deze generatie is echter nihil, al gaat dat ook voor AMD’s AM4 socket op.

Thunderbolt en 20 Gigabit USB poorten zoals op de MSI Z590 Ace, aan de moederborden ligt het zeker niet.

Maar de Intel Core i9-11900K zelf? Hoe interessant is die nu echt? Wellicht als je wel een AI fan bent of AVX-512 wilt gebruiken dat je er super blij van wordt, maar zelfs als je naar Intel neigt en zelfs als je vooral games speelt, is het in het beste geval een side-grade dan een echte upgrade vergeleken met de huidige 10900K. En dat is “side-grade” in de meest positieve, pro-Intel leunende manier mogelijk. We zien een hoger stroomverbruik, iets lageremulti-core prestaties, plus een hogere prijs, zeker als je de benodigde high-end koeling meerekent die je hier echt voor nodig hebt. Wel hogere single core prestaties, maar slechts in een handje vol games zie je daar echt verschil van en in tal van anderen zie je praktisch geen verschil. Zelfs het woord “side-grade” staat zo heel zwaar onder druk als je hem met zijn voorgangers vergelijkt, laat staan AMD’s efficientie die Intel een poepie laat ruiken tot het punt dat ze naar een FX-9000 serie ruiken.

Blijven we heel optimistisch, dan is het mogelijk dat we nog wat meer verschil gaan zien met patches of in nieuwe games, Intel’s single core prestaties zijn tenslotte wel veel beter dan we vooralsnog in games zien. Maar het gevoel dat we in feite meer van hetzelfde voorgeschoteld krijgen ontkomt niemand aan, en de eerder genoemde nadelen worden daar niet minder van. En natuurlijk baart mij dat wat zorgen, al lag dat wellicht in lijn der verwachtingen gezien “meer van hetzelfde” inmiddels een beetje een trend is geworden.

Kortom, voor Intel resteren er eigenlijk maar twee dingen. Eén is zorgen dat Alder Lake heel snel komt en heel goed is. En twee, zorgen dat hun huidige line-ups de komende maanden goed verkrijgbaar zijn voor hele scherpe prijzen. Veel betalen voor een i9-11900K is zelfs voor een Intel fan niet te verdedigen wanneer i9-10900K’s betaalbaarder zijn, of beter nog koop een i7 voor minder en met verschillen in gaming prestaties waar je niets van merkt. AMD’s line-up hoeft zich momenteel al helemaal geen moment zorgen te maken over deze nieuwe producten, die moeten er enkel voor zorgen dat ze leverbaar zijn. Kortom, de Intel Core i9-11900K koop je omdat je echt niet kan wachten tot later dit jaar, omdat je Intel trouw blijft, en dan enkel als deze heel scherp geprijsd is vergeleken met zijn concurrenten en voorganger, niet meer, niet minder.

Vragen over de producten die we bespreken? Aankoopadvies nodig of gewoon gezellig chatten met ons? Je vindt ons op:
– Onze Discord server voor chat en tech talk (gratis en geen installatie noodzakelijk).
– Techtesters YouTube
– Techtesters op Instagram
– Foritain op Twitter (auteur, test-chef)
– Nadalina op Twitter (baas, foto-heldin)