Intel Core i5-9600K en Intel Core i7-9700K “review”
Normaliter lukt het ons wel om voor de lancering van nieuwe Intel processors onze handjes erop te leggen, en normaliter rennen we dan naar de test benches om te kijken wat ons dit jaar te wachten staat. Om eerlijk te zijn ontbrak dat enthousiasme een beetje dit jaar, zelfs met de processors in handen en nota bene na zelf pre-orders te plaatsen de dag dat het kon. Waarom? Nee, dat heeft niets te maken met de twijfelachtige pre-launch benchmarks waar genoeg over gesproken is, heck die had ik zelf niet eens gezien voordat de sh-tstorm begon en ik denk niet dat iedereen die serieus met die processors bezig is normaliter geheel zonder argwaan luistert naar wat een fabrikant vooraf over hun product zegt.
Waarom dan wel? Tekorten, resulterende prijzen, en gebrek aan echte vernieuwing. Nieuwe i5’s voor prijzen boven die van wat ik voor i7-8700K’s betaalde, nieuwe i7’s boven de 500 euro, en een nieuwe i9 voor het mainstream platform met een prijskaartje van 649 euro. Daarbij heeft Intel dit jaar eigenlijk weer niet veel meer gedaan dan hun bekende cores in andere configuraties geplakt. Toegegeven, het feit dat we de laatste weken al overladen waren met ‘toffe launches’ zal wellicht ook een rol hebben gespeeld, geen gebrek aan RTX kaarten en Z390 moederborden dit keer.
Dus wat doen we dan? O.a. een i9-9900K pre-orderen, want je hoeft niet te testen om te weten dat dit de ultieme consumer CPU gaat zijn, en totdat die binnenkomt (tekorten remember) op mijn gemakje de i5-9600K en i7-9700K testen. Inmiddels ben je vast al gedolven onder nieuwe CPU reviews, dus we doen zeker een deel testresultaten als verificatie van wat iedereen al lang en breed weet, maar verder zie ik dit vooral als een opinie stukje hoe ik deze lancering zie als iemand die zowel test als eindgebruiker is, plus ook dit jaar weer wat algemene tips en adviezen voor potentiele kopers. Want enthousiast of niet, feit is dat dit extreem relevante processors zijn en de basis van menig desktop pc voor de komende jaren.
Warning: lang, en nogmaals grotendeels mijn eigen gebrabbel meer dan een louter droge review. Maar er zijn al genoeg droge reviews.
What’s new
Core technisch? Niet gek veel. Intel zit inmiddels op hun 14nm+++++++++ (aantal plusjes is een willekeurige gok) procédé wat feitelijk weer een (hele) kleine verbetering is van Coffee Lake, wat een kleine optimalisatie was van Kaby Lake, wat weer een kleine optimalisatie was van Sky Lake. Kortom: het is kennelijk verdomd moeilijk om 10nm of 7nm processortjes te bakken en Intel borduurt nog even voort. Geen waardeoordeel, als het makkelijk was geweest hadden andere bedrijven het vast al gedaan.
Toch zijn er dit jaar de nodige relevante veranderingen aan het resulterende eindproduct wat wij als consumenten kopen. Toen Intel vorig jaar voor het eerst in jaren afweek van de standaard die ze hadden gezet door praktisch twee cores toe te voegen aan de i3, i5 en i7 voelde dat een beetje als een reactie op AMD Ryzen processors die op de concurrerende prijspunten veel krachtiger waren in multi-core prestaties. Lange discussie over in hoeverre je een complex product als een CPU ‘even’ kan opschalen terzijde, gek klonk het in elk geval niet om gewoon een beetje meer van hetzelfde toe te voegen voor een beter product.
Dit jaar gooit Intel de betekenis van elke Core i-benaming weer op de schop. In eerste instantie op een manier die wenkbrauwen wederom doet fronzen, maar gaandeweg zullen we ontdekken dat deze nieuwe opzet best logisch is, althans vanuit het oogpunt van Intel. De i5 is wederom een zes-core, de i7 is nu een acht core maar verliest hyperthreading, en de nieuwe i9 (voorheen voor het HEDT platform, nu voor Socket 1151) krijgt acht cores met hyper threading.
Weinig nieuws voor de i5 dus, een iets snellere variant van hetzelfde woopdiedoo, en de i9 is een beetje een inkoppertje natuurlijk: nog meer cores, rete snelle cores, en iedereen snapt dat daar weinig concurrentie voor gaat zijn. AMD heeft de Threadripper, maar we weten ook dat meer dan acht cores in het gros van de applicaties (en cruciaal voor Intel: games) geen meerwaarde biedt. Voor een welvarende consument dus potentieel het nieuwe go-to CPU beest.
Maar de i7? Twee meer cores dan de oude 8700K, marginaal snellere cores sure, maar zonder hyperthreading 8 threads versus de 12 van de 8700K. Die verhouding zal de meest interessante zijn om in de benchmarks te zien.
Fototjes van onze ‘engineering samples’. Retail hertest volgt zsm.
Onze setup
Het meest plezier heb ik nog wel beleefd aan het herzien van de test opstelling, grotendeels te danken aan de Maximus XI Gene. Noem mij sentimenteel, maar dat ik de Z170 niet gekocht heb (het werd de Hero) achtervolgde mij een beetje toen bij de Z270 en Z370 launch bleek dat er geen high-end mATX borden meer zouden zijn. De Z390 variant maakte dat in elk opzicht goed, visueel dik en zelfs op extreem overclocken ingericht. Het is zeg maar een Gene (compleet dik mATX) en Apex (Ultiem OC) bord in één. Reden tot blijheid en een nieuw bench bord.
Verder zullen de frequente lezers weinig verrassingen zien. 3400 MHz G.Skill Sniper X geheugen (op 3000MHz getest gezien dat is wat het gros van de mensen zullen kopen)
Onze trusty Seasonic Prime Titanium 850W voeding uiteraard..
Koeling? NZXT Krakentje, X42, deels voor de looks en deels in de wetenschap dat een 140mm AIO prima is voor de praktische overclocks waarbinnen we voorlopig zullen blijven.
SSD? 960 PRO, voortzetting van de Z370 bench.
…en alles op onze trusty Cooler Master (open) test bench. Niet te fancy, wel verdomd praktisch en daar gaat het om.
Schone install, alle drie de Intel CPU’s vers hertest dus geen zorgen over de impact van bijvoorbeeld spectre en meltdown patches. Ryzen 2000-serie resultaten ‘as is’ van before.
Prestaties
Meteen even de CPU prestaties uit de weg:
Geen grote verrassingen I guess wat de i5 betreft: snel single core, maar nog altijd geen alternatief voor de Ryzen 5’s en 7’s als multi-core beest. De i7’s zijn ook sneller dankzij de hogere boost clock in single core performance.
Maar de i7-9700K is wel interessant, logischerwijs iets sneller in single core prestaties dankzij de hogere clock speeds, maar ook sneller dan de 8700K in multi-threaded applicaties zoals Cinebench, Blender, en de AIDA Zlib benchmark. Dat is op zich wel een interessant gegeven. Als je vreesde dat je multi-core prestaties met een nieuwe i7 slechter uit zouden vallen, no worries. Aan de andere kant: een Ryzen 7 2700X is veel goedkoper en nog altijd een stuk krachtiger dan de i7 in multi-core prestaties.
Verbruik? Geen verrassingen aldaar:
Intel gaat met hun 9e generatie Core processors overduidelijk niet voor multi-core prestaties per euro wat pijnlijk duidelijk wordt met de huidige prijzen:
Conclusie: Single core zijn ze de baas, voor praktisch elke andere grafiek is het lastig totdat de huidige prijzen stevig veranderen. Een kleine win in de performance per Watt grafiek voor de i5, maar dat is niet echt een argument waar de i5 doelgroep op zal richten.
En games?
Zoals ik al zei, drukke maand. Het testen van de RTX kaarten op Ryzen platform staat nog altijd op de to-do lijst, de reden waarvoor zal je de komende dagen online zien in een zwik RTX 2070 en Z390 moederbord reviews. Het vergelijken van de resultaten met een 9600K en 9700K versus een 8700K was echter een stuk eenvoudiger, en gelukkig is er genoeg geschreven over de 2700X vs de 8700K.
Het argument wat in praktisch elke review (begrijpelijk) die de laatste dagen online is gekomen wordt genoemd om 1080p, en veelal louter 1080p, gaming te testen is dat je daar het verschil in prestaties ziet. Begrijpelijk argument als je graag per sé grafieken wilt tonen om verschillen aan te tonen, I guess, maar wat is het nut van die informatie als het praktisch gezien niet uitmaakt. Uiteraard doet praktisch elke site dat met een duidelijke kanttekening dat die grafieken ‘niet per sé stroken met de praktijk’, maar laat ik dat argument gemakshalve even aandikken en stellen dat het op geen enkele wijze strookt met de praktijk, dat dergelijke grafieken meningen onnodig kleuren en dat de meerwaarde van die (lang en breed bekende) kennis ongeveer even waardevol is als praktisch elk van de 500 punten op deze lijst: http://www.djtech.net/humor/useless_facts.htm (enjoy, and you’re welcome).
Een herhaling van onze RTX benchmarks specifiek op 1440p en 4K met een 9700K en 9600K op 1440p en 4K benchmarks toont daarentegen een extreem saai beeld, toegegeven, ook een beeld dat we vooraf hadden kunnen schetsen zonder processor en met louter Microsoft Paint, maar dat terzijde. Op 1440p Medium vallen we al terug naar een gemiddelde van minder dan 2% afwijking tussen de beste en slechtste resultaten van die drie processors, wat je al binnen foutmarges zou mogen parkeren, en op 1440K Ultra en 4K Ultra zakken we terug naar een incidentele frame-per-second die geenzins relevant zijn en we al zien als we dezelfde tests niet drie maar tien maal herhalen. Kortom, vooralsnog maakt het geen donder uit welke van de drie je pakt in de games die wij hier draaien.
Ik neem dan een aantal stellingen aan:
– Core speed is nog altijd king voor lagere resoluties. Als je echt voor honderd+ FPS wilt gaan op lage resoluties omdat die snelheid het enige is dat telt? Dan heeft Intel geen concurrentie.
– Zes cores is vooralsnog genoeg voor alle games die we tot dusver hebben gezien.
– Vanaf 1440p op relevante (high, ultra) settings maakt het vooralsnog geen pepernoot uit of je meer dan 6 cores pakt en/of hyperthreading hebt.
– Daarmee zijn 8 cores vooral een beetje overcapaciteit voor de toekomst.
Is dat het hele verhaal? Dat is vooral even wachten op de hertest met AMD CPU’s of er niet wat nuance verschillen zitten in de midden-resoluties zoals 1440p-high, maar puur voor gaming lijkt het vrij eenvoudig: een i5-9600K is ‘genoeg’ voor alle games die we kennen, en een i7-9700K heeft de extra cores voor de forseeable future. En dat dames en heren, is geen gekke propositie voor CPU’s die zich primair als gaming processor positioneren.
En de doelgroep is….
Prima, dikke CPU’s voor gamers! Dat snapt iedereen? Althans dat is zo’n beetje het enige waar Intel op hamert. Echter de doelgroep is gezien de huidige prijsstelling nog eenvoudiger samen te vatten: eigenlijk helemaal niemand. Niemand? Correct, er is namelijk geen objectief verdedigbaar argument waarom je bijna 400 euro zou aftikken voor een straight-up zes core CPU wanneer je voor minder dan de helft een Ryzen 5 2600 kan kopen, die een beetje kan overclocken (of als je daar te lui voor bent pak je een 2600X voor iets meer dan de helft). Heb je ook zes cores, iets trager wellicht, maar wel hyperthreading voor een fractie van het geld.
En als je bang bent dat zes toch niet genoeg zijn? Tja, een 549 euro 9700K verus een 329 euro kostende 2700X? Voor het resterende bedrag koop je een dik moederbord of een GPU upgrade, daar heb je meer aan dan welke prut 1080p gaming benchmark verschillen je ook over wilt twijfelen. Uitgaande dat je met dergelijke budgetten op hogere resoluties zit te gamen, tot zover gamen al niet een bijzaak voor je is, valt dat verschil simpelweg niet goed te praten.
De 9900K die we spoedig genoeg zullen hebben heeft het nog makkelijk, want die gaat geen concurrent kennen als ultieme gaming- en alles processor en voor mensen die nu al zonder blikken of blozen een RTX kaart uit het schap trekken zal de prijs ook niet uit maken, maar voor de rest heeft Intel gewoon niet genoeg te bieden totdat de prijzen terugkeren naar de oorspronkelijke niveaus.
Zodra de 9600K weer onder de 250 euro zakt (momenteel bijna 400), en de 9700K zo rond de 350 komt (waar de 8700K ooit zat)? Dan heeft Intel wellicht nog niet de brute rekenkracht per euro kroon in handen, maar zal iedereen die gamen als een primair doeleinde heeft voor zijn of haar pc, en een beetje foto en videowerk als secundair ziet, toch echt richting Intel kijken. Want laten we niet vergeten dat Intel met hun 8600K en 8700K launch daar een uitstekende balans wist te bieden, en dat de 9600K en 9700K straight-up upgrades zijn. Niet gigantisch, maar wel signficant. Gamers weten dan dat ze de zekerheid hebben van de snelste single core prestaties die tellen, het vermoeden dat ze ‘genoeg’ cores hebben, plus het voordeel in extreme fps scenario’s (primair op 1080p). Dat is niet het ultieme argument, maar ik weet uit ervaring dat zij in die positie het zekere voor het onzekere zullen nemen, en vasthouden aan wat ze kennen: Intel. En begrijp mij niet verkeerd, de beste keuze is en blijft de keuze waar jij als consument zelf achter staat, benchmarks terzijde.
Streamers, Youtubers, Creators.
Kleine sidenote voor deze doelgroep die ik niet in de steek wil laten maar niet direct helder antwood kan geven. Voor jullie valt te beredeneren dat de nieuwe i9 wel verdomd aantrekkelijk is, nog meer cores, nog sneller etcetera etcetera. Het zal echter vragen opbrengen in hoeverre de nieuwe i7 de moeite is versus de oude i7, zelfs met de eerste benchmarks in de pocket, maar het laat zich eenvoudig raden dat als je nu al een 8700K hebt (los van de huidige prijzen) het de upgrade sowieso niet waard is.
Dit iets complexere onderwerp ga ik echter op terug moeten komen, want er spelen meer zaken een rol in dit geheel, denk aan de verbeterde encoding opties van de nieuwe RTX videokaarten, waarmee in potentie een nieuwe i5 of i7 met directe GPU rendering een stuk beter uit zou kunnen pakken dan voorheen. Maar ik durf simpelweg nog niet te stellen of voor streamers dit een goede stap is of niet. To be continued.
Tips voor gamers die een pc te duur vinden
Deze hou ik er in van vorig jaar. Dit jaar nieuw advies: Playstation 4 Pro. ca 400 euro bij Amazon. Zelf ook gedaan, aanrader!
Friends not included.
Enfin, naar het advies deel:
Advies: Moederborden
Een moederbord kopen wordt niet eenvoudiger. Niet alleen zijn er tal van nieuwe dikke Z390 moederborden, maar ook oudere moederborden in de Z370 serie zijn compatible. B350 en H370 in theorie ook, maar daar koop je geen unlocked K-serie CPU voor. Let wel op dat Z370 moederborden eventueel een bios update nodig kunnen hebben om te functioneren met deze CPU’s, dus dat is wel een risico voor de consument die niet even oude processors van de plank kan trekken voor bios updates.
Kijken we even specifiek naar onze Z390 benchmarks zien we weer meer van hetzelfde als vorig jaar: nagenoeg geen verschillen bij gelijke CPU afstelling. De vergelijkende grafieken zijn weer bijzonder suf.
Wat je vooral moet bedenken is welke features je nu echt wilt. Aankoop advies is letterlijk:
– Check welke features je nodig hebt (Opslag, netwerk wensen, USB wensen)
– Bedenk welke features je eventueel in levensduur van je pc verwacht te gebruiken (meer dan 5 jaar vooruit denken is zinloos)
– Pak een aantrekkelijke optie voor een leuke prijs, of geef evt wat extra uit voor een dikke uitstraling naar wens.
Heb je bijvoorbeeld een case met vier USB 3.0 poorten en een USB 3.1 Type-C poort op de voorzijde, dan heb je een flinke zwik interne USB headers nodig, iets wat in onze moederbord lijst enkel de ASRock Z390 Extreme 4, Asus Z390 Maximus XI Formula en MSI MPG Z390 Gaming Edge AC bieden.
Niet te duur, wel veel interne USB headers: de Z390 Gaming Edge AC
Wil je veel fans? Gelukkig zijn de meeste in onze lijst ruim voorzien, maar afhankelijk van je wensen wel iets om bij stil te staan. Wil je meer dan zes SATA poorten dan is de keuze wel beperkter, ook als je bijvoorbeeld voor drie M.2 SSD’s wilt gaan.
Weet je niet waar je moet beginnen? Wat algemeen startersadvies:
– Check de formfactor van je moederbord en case
– Check het socket en de chipset. Voor 9000-serie Intel processoren heb je een Socket 1151 bord nodig, maar enkel 300-serie chipsets voldoen. In theorie past een 9700K in een Z270 bord, maar dat gaat niet werken.
– Controleer, of vraag na, of de VRM/Stroomvoorziening van het bord van jouw keuze minimaal ‘goed’ is (borden in de grafieken hierboven en onder zijn allen voldoende voor een 9600K en 9700K met iets van een praktische overclock, extreme OC en 9900K OC laat ik mij voorlopig even niet over uit (bij gebrek aan 9900K).
– Probeer een bord te pakken met de ALC1220 Codec voor geluid. De implementatie scheelt soms iets, maar dan is de basis minimaal ‘goed’. Ook hier geldt dat alle borden in deze lijst dat hebben.
– Controleer dat de interne USB headers op je case wensen aansluiten.
– Ga je voor aparte waterkoelers zoals de NZXT Krakens, let dan op dat je bord ook interne USB 2.0 headers heeft, meerdere recente bordjes beperken dat aantal.
– Wil je met RGB werken? Check dan het aantal RGB en aRGB headers.
In mijn optiek maakt het merknaampje erop bar weinig uit. We merken regelmatig op dat Asus met hun bios extreem goede zaken doet, en zeker de nieuwe AI Overclocking feature is waardevol als je wel stevig wilt overclocken zonder enige moeite. De realiteit is echter ook dat zelfs met beperkte kennis en een half uurtje moeite op Google je tot dergelijke resultaten kan komen en daarmee regelmatig enkele tientjes kan besparen. MSI doet het ook goed wat toegankelijkheid van de bios settings betreft, vooral relevant voor nieuwe gebruikers, maar ook hier merken we op dat het ook een beetje lood om oud ijzer is. In mijn optiek let je op alle bovenstaande punten, vervolgens op looks, en als je er dan nog niet uit bent volg je je gevoel; er is geen foute merkkeuze tussen de grote vier die wij hier keer op keer te zien krijgen.
Eén van de goedkopere opties met een dik-genoeg VRM zelfs voor een leuke i9 overclock; de Z390 Aorus Pro
Advies: Koeling en overclocken
De nieuwe Intel chips zijn gesoldeerd in plaats van met koelpasta besmeurd, dus beter! Of toch niet? Derbauer is een leuke naam om eens te Googlen wat dit onderwerp betreft, maar de korte samenvatting is eenvoudig: deze nieuwe CPU’s worden nog altijd goed warm. Veel en snelle cores betekenen veel warmte, zeker wanneer Intel de cores ook nog hoger weet te boosten dan voorheen, ondanks de optimalisaties. Met een bescheiden OC hebben we gezien dat alles van een basic 120mm torentje tot een dikke waterkoeler meer dan zat is voor een 8700K, maar we hebben ook gezien dat een gesoldeerde 9700K op 5,1 GHz met 1,3V zelfs met een stevige AIO in de 80’ers kan lopen, niet heel anders dan een non-delid 8700K zou doen. Kortom: onze koeler keuzes veranderen niet gek veel met deze soldeer-aanpassing.
We richten ons nu even op 9700K kopers. Daarvoor pakken we de 8700K koeler resultaten erbij gezien een 9700K slechts nipt meer verbruikt. Gezien de iets betere koelprestaties van de soldeer-units kunnen we de resultaten veilig hergebruiken. 9600K kopers hebben met het gemeten verbruik weinig reden tot zorg, en kunnen zelfs met iets als een Mugen of Kraken X42 een heel eind overclocken gezien onze eigen ervaringen. Enfin:
Voor niet overclockers: Een low-mid range luchtkoeler zoals iets uit de Cooler Master 212-reeks (die gasten hebben serieus te veel 212 en MasterAir producten om op te noemen) of een Scythe Kotetsu II is feitelijk meer dan genoeg voor een koele en fluisterstille werking, met hooguit een klein beetje airflow geluid bij een zware synthetische belasting. Een spotgoedkope Gelid Tornado voldoet eveneens ruimschoots mits je marginaal geluid niet erg vindt.
Voor lichte overclocks: mid-range luchtkoelers als de Scythe Mugen 5 (of PCGH, of Fuma) zijn veel krachtiger dan bovengenoemde en een prima uitgangspunt. Sterker nog daar kan je veelal de 5,0 of 5,1 GHz ook wel mee opzoeken zonder dat je de hoofdprijs betaald. De Dark Rock series is een leuk alternatief als je voor een zwarte afwerking wilt gaan, en voor dit segment zijn ook instap waterkoelers interessant. De Cooler Master MasterLiquid serie is betaalbaar en doet het goed. Niet de stilste, maar wel waterkoelers met veel value for money en vooral veel RGB for money; de duurdere AIO’s in deze lijst moet je veelal nog los RGB fans bijkopen als je dat wilt.
Voor pittige overclocks: delids en custom water terzijde, twee producten staan al jaren consequent bovenaan onze grafiek als het op koeling aan komt. Enerzijds de Noctua NH-D15 als ultieme luchtkoeler, anderzijds de Asetek gebaseerde AIO’s zoals de NZXT Kraken modellen of de Corsair Pro units.
De Scythe Mugen 5, eigenlijk genoeg voor alles behalve de meest extreme wensen
Advies: Voedingen
Wat dit betreft verandert er eigenlijk weinig aan het advies wat je vorige jaar had kunnen krijgen. Wij testen weliswaar vaak met enorm overpowered voedingen zodat we er ook de meest extreme processoren en grafische kaarten aan kunnen hangen, maar als je dan bij een beetje overclock scenario alsnog slechts 200-250 Watt uit de muur ziet komen begin je toch te twijfelen of het niet een beetje overkill is.
Voedingen zijn echter een beladen onderwerp, grotendeels te danken aan het feit dat de eindgebruiker er veelal maar weinig van snapt (en dat maakt goede keuzes maken lastig). Daarom wil ik mijn $,02 in de ring gooien, want we hebben wel de nodige jaartjes praktische ervaring met flinke aantallen van die mysterieuze kastjes waar prik uit komt en wat je pc op één of andere manier laat werken (of niet, in welk geval je een probleem hebt).
Om te beginnen is een goede voeding zoeken in mijn optiek zo complex niet. Allereerst: Kwaliteit is geen overkill. Een goede voeding kan het verschil maken tussen werkende en overleden hardware, en er zijn echt tig bizar slechte voedingen op de markt waar we het niet eens over gaan hebben. Er zijn merken met louter slechte voedingen, maar de meeste populaire merken hebben gelukkig grotendeels goede, of minimaal redelijke voedingen.
Twee voeding series domineren de verkopen op dit moment (op basis van mijn informatie vanuit shops, even beperkt tot de mid-high end builds waar de 9600K en 9700K in gaan vallen): Seasonic Focus (Plus) en Corsair RMx. Begrijpelijk: goed gereviewd, bekende namen, 10 jaar garantie, niet te duur en een beetje nette uitstraling met o.a. zwarte kabels. Twee series die we zelf veel gebruiken en twee series waar we nog nul keer iets van een issue mee hebben gehad. Persoonlijke meningen op basis van n=1 ervaringen terzijde, de realiteit is dat je daar, net als met iets minder populaire (of voordeligere) series van de A-merken overigens, een marginaal kleine kans hebt dat er iets niet goed gaat.
In de veronderstelling dat je sowieso een A-kwaliteit voeding wilt, maar ook de veronderstelling dat er altijd -iets- kapot kan gaan, kom je op het enige onderwerp waar een fabrikant verschil kan maken in wat jij als consument echt kan voelen. 10 jaar garantie is mooi, maar meer merken claimen lange garantieperiodes tegenwoordig. Vele jaren garantie roepen is één ding, een goede garantie kunnen claimen is twee en helaas weten wij als geen ander dan gelijk hebben en gelijk krijgen niet hetzelfde zijn. Vandaar dat we onze aandacht even richten op onze eigen ervaringen wat die garantie betreft:
Door de jaren heen hebben wij zelf tal van voedingen gekocht, het gros Seasonic en Corsair voor de simpele redenen van vrij consequent goed gereviewd door de vele series heen, veelal concurrerende prijzen en goede beschikbaarheid, en uiteraard de naam een beetje mee; beide zijn veteranen in dit segment. Maar we hebben ook significante aantallen Cooler Master, be quiet! en Antec (grofweg in afnemende volgorde van aantallen) gebruikt, eveneens veteranen in PSU land. Het aantal RMA’s van al onze voedingen is extreem laag, we hebben het over een enkeling op minimaal vele tientallen per merk met een totaal percentage ergens in de tienden van een procent. Ik kan de RMA ervaring van Seasonic en Corsair beamen als excellent; snelle actie, geen gezeik, precies wat je wilt als je garantie nodig hebt. Van Cooler Master heb ik enkel een positieve RMA ervaring van een ander klasse product dus dat is een goed teken (ik ga even checken of zij die on-site PSU swap servicen nog bieden, dat was een mooi concept). Van be quiet! en Antec beide geen RMA ervaring dus kan ik niet positief noch negatief uitlaten.
Conclusie? Ik weet waar ik mijn geld aan uit geef, de rest mag je zelf invullen.
De Seasonic Focus Gold serie is een mooi voorbeeld van een goede voeding (zonder te overdrijven) waar we veelvuldig mee werken.
Je weet welke serie je wilt (hopelijk), maar welk vermogen heb je dan nodig? Systemen zonder grafische kaart op basis van deze i5 of i7 zullen gewoon ruim voldoende hebben aan een kwaliteitvoeding van 300 Watt of meer, we verbruiken namelijk nog geen 150 Watt met een i7. Meer dan 300W is dan overkill, maar hoewel de 300 Watt markt gevuld is met ‘best prima’ voedingen vinden we pas wat hoger de ‘goede’ modellen. Zelf bouwden we we voorheen vaak op basis van de Seasonic G-360, dat was één van de weinigen voedingen die focus legde op laag vermogen, maar die gaat inmiddels eventjes mee en tegenwoordig willen we toch minimaal strak zwarte kabels zien.
Veel maakt dat overigens niet uit, want ik neem aan dat niemand een 9600K of 9700K koopt zonder losse videokaart erbij.
Een quick and dirty uitgangspunt wat ‘genoeg’ is met populaire videokaarten, met de kanttekening dat iets meer ook geen kwaad kan. Onderstaande voldoet voor een typisch systeem (SSD of twee, HDD of twee, stevige lucht- of waterkoeler erop, eventueel geluidskaartje erbij).
– ca 300 Watt of meer voor i5/i7 systemen zonder GPU
– ca 300-350 Watt voor i5/i7 systemen op basis van een GTX 1050 / 1050 Ti, RX 560
– ca 450-550 Watt voor i5/i7 systemen op basis van een RTX 2070, GTX 1060 / 1070 / 1070 Ti / 1080, RX 570
– ca 550-650 Watt voor i5/i7 systemen op basis van een RTX 2080, GTX 1080 Ti, RX 580 / Vega 56
– ca 650 Watt voor i5/i7 systemen op basis van een RTX 2080 Ti, Vega 64
Let op dat serieus overclocken van de CPU en GPU het verbruik significant kan doen oplopen, dus laat je specifiek adviseren als je die kant op gaat. Let ook op dat de voeding het aantal aansluitingen biedt dat jouw moederbord en GPU nodig hebben!
Voor actueel advies raden we je aan om even in Discord te komen kletsen want de voedingenmarkt en dagprijzen veranderen continue.
Advies: Geheugen
Ondanks dat de officiele specificatie van Intel 2666MHz is kan je geheugen wel degelijk sneller laten draaien. Het probleem is: dat leidt enkel tot winst in een aantal specifieke benchmarks. De enige verzachtende factor is dat 3000 MHz kitjes (in tegenstelling tot veel snellere kits) vaak exact het zelfde kosten als 2400 of 2666 MHz kits en dan gewoon prima te adviseren zijn. Vandaar ook onze keuze om met 3000 MHz te testen; dat is wat de consument vermoedelijk toch koopt, maar zoals je ziet maakt het soort geheugen en de snelheid weinig uit als we een praktische (CPU heavy) benchmark erbij pakken als de Fire Strike physics test.
Hier maakt ‘merk’ nog minder verschil, ik kan mij niet herinneren wanneer ik voor het laatst werkgeheugen kapot heb zien gaan. Kijk naar de basic specs, dagprijzen en design, en take your pic. We gebruiken zelf het meest Corsair, Crucial en Kingston, maar compatibility issues op Intel zijn een absolute zeldzaamheid.
De Corsair Vengeance RGB Pro is onze go-to ‘veel RGB’ kit
Advies: OS
Inkoppertje, maar mocht je nog overwegen met Windows 7, 8 of 8.1 aan de slag te gaan? Don’t. Het is vragen om problemen, ook 32-bit Windows bleek een draak met Sky- en Kaby Lake in tal van scenario’s.
Ben je een echte Tweaker, veel succes, maar als algemeen advies? Windows 10 it is, simpel.
Conclusie
Misschien sloeg ik een wat ongezellige toon aan in het begin, maar de huidige prijzen zijn nu eenmaal niet iets waar ik blij van kan worden. En dat is jammer, want de processors an sich zijn wel reden tot blijheid. Niet per sé de i5, dat is gewoon meer van hetzelfde en gezien dit de zoveelste keer op rij is had ik toch wel iets meer spanning verwacht, maar ook daar merken we op dat uitgaande van de adviesprijzen we nu iets meer voor onze centen moeten krijgen dan een jaar terug. De i7 echter? Acht echte cores tonen zich vooralsnog consequent krachtiger dan zes cores met hyperthreading, een nog hogere kloksnelheid is soms gewoon praktisch, en wat resulteert is technisch gezien de logische processor voor elke high-end gaming PC. Zes cores zijn vooralsnog voldoende voor de games van 2018, maar we kijken ook vooruit en ik twijfel er zelf niet over dat de meerwaarde van die extra twee binnen de levensduur van een i7 PC tot zijn recht gaat komen. De nieuwe i7 is vooralsnog dan ook gewoon een verbetering van de oude. Niet dat je nu je i5 8600K hoeft in te leveren als gaming CPU als je die al hebt, want upgraden vanaf zo’n 6-core van vorig jaar is vooralsnog compleet onzinnig voor gaming, maar als je vooruit kijkt vind ik de nieuwe i7 logischer.
Dan kunnen we Intel nu de grond in stampen omdat de huidige prijzen bizar zijn, maar dat gaan we niet doen want dat is simpelweg niet gepast. Ik denk dat de huidige situatie met bizarre straatprijzen ook niet in hun voordeel is en enkel de concurrent in de hand werkt. Het is absoluut waar dat mijn advies vandaag (21 oktober 2018) is deze nieuwe processors te laten liggen totdat die tekorten weggewerkt zijn, AMD Ryzen is tegenwoordig een te capabel (en voor nette prijzen beschikbaar) alternatief om dat niet te zeggen (ook voor gamers!), maar het moet gek lopen als deze processors op termijn niet gewoon voor de juiste prijzen te koop gaan zijn; iets van 250 euro voor de 9600K en iets van 350 euro voor de 9700K. Op dat moment kan ik dan feitelijk hetzelfde zeggen als vorig jaar toen Intel de 8600K/8700K uit bracht: AMD rules multi-core prestaties per euro, maar als gamen echt je voornaamste prioriteit is dan biedt AMD geen meerwaarde boven de krachtige single core prestaties en ‘genoeg’ cores van Intel. En eerlijk is eerlijk, als je denkt dat je met die i7-9700K ook niet even vlot je YouTube video’s gerenderd krijgt dan heb je het mis, laten we dat niet onderschatten.
Vinden we Intel 100% chic? Not really, want ze hebben hun kans schoon gezien om een product te introduceren in een gat waar niemand weerwoord op heeft, en eigenlijk niemand ook echt op zat te wachten. De nieuwe i9-9900K gaat zich ongetwijfeld als ultieme alleskunner tonen zodra hij hier binnen komt en daar lijkt niets mis mee, maar feitelijk is dat wat de i7 had moeten zijn. Niet de ‘we zetten hyperthreading wel uit want gamers don’t care en die high-end alles-doeners tikken maar lekker nog meer af’ tussenoplossing louter bedoeld om nog meer te verdienen aan een nog hoger gepositioneerd model. Sure, de i7-9700K doet het alsnog goed in multi-threaded applicaties, en gamers indeed won’t care, maar de i7 was de top-end consumer chip en het domein van de echte all-rounder die wel profiteerde van extra threads bovenop de cores. Voor die doelgroep is de nieuwe i7 nodeloos geknepen ten faveure van een nog duurder model die de grote prestatieverbeteringen gaat brengen die we in het verleden als een gezonde generatie-tot-generatie verbetering hadden gezien. Een dergelijke manier van nieuwe producten uit brengen lijkt een trend te worden bij gebrek aan echte proces verbeteringen, en dat vind ik verdomd jammer.
Gemengde gevoelens dus, dezelfde gemengde gevoelens die ik voel bij het zien van de prijzen van de GeForce RTX kaarten, en in mindere mate bij de wederom mooier geworden (maar ook weer iets duurdere) Z390 moederborden. 2018 brengt ons een aantal prachtige mooie producten waar de nieuwe Intels zeker onderdeel van zijn, maar het voelt niet fijn dat die producten nog nooit zo ver buiten het bereik van de normale consument lagen als vandaag. Gemengde gevoelens of niet, het is echter cruciaal te onthouden dat deze producten laten zien dat we zelfs ten opzichte van de high-end consumer CPU’s van nog geen twee jaar geleden (7700K, December 2016) echt enorm grote stappen hebben gemaakt, zowel single-core als multi-core en dat de upgrade vanaf die processors (of ouder) echt gigantisch is, dus als je daar nog op zit te werken dan heb je alle reden om blij te worden van deze lancering zodra de prijzen stabiliseren. Ik zelf kijk met enige twijfel naar het afschrift van maar liefst 649 euro, en merk daarbij op dat die twijfel afwezig was bij de 6700K, 7700K en de 8700K. Ik leg de bal dan ook bij Intel om te zorgen dat die twijfel heel snel verdwijnt, want het is niet dat consumenten vandaag de dag geen serieus alternatief hebben. Het argument ‘1080p gaming’ of ‘extreme-fps-gaming’ of hoe je het wilt noemen begint inmiddels aardig te ontrafelen.
Vragen over onze reviews of de producten die we bespreken? Kom dan gezellig met ons kletsen op onze Discord server (gratis en geen installatie noodzakelijk). Een reactie mag natuurlijk altijd, of pest Ome Foritain (auteur, test-chef) of Tante Nadalina (baas, foto-heldin) op Twitter. Vergeet je ook niet te abonneren op ons YouTube kanaal!
Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie:
