Uitpakken, bouw en features
De 970 PRO is een stapje vooruit van de 960 PRO, en is met zijn 2bit MLC, stevige TBW garantie en vooral dikke prestaties een objectief ultieme SSD. Hoewel inhoudelijk een top SSD en een knappe prestaties vanuit een engineering perspectief neemt het niet weg dat de flink goedkopere EVO voor de meeste consumenten scenarios het flink meer redelijke advies is. Deze PRO komt pas tot zijn recht onder zeer zware omstandigheden met veel en vooral consistente schrijfacties, daar waar de slimme caching features van de EVO ophouden en de 2bit MLC zijn spierballen kan tonen; dan hebben we het over een heel klein percentage van de meest veeleisende gebruikers (zware VM workloads of andere structurele drive belastingen.
Hoewel we tegenwoordig Optane / 3D Xpoint alternatieven zien die vermoedelijk nog sneller zijn zijn die een meervoud zo duur, wat de PRO series NVMe drives een mooie positie geeft voor die veeleisende groep waar budget niet de eerste overweging is, maar even goed niet geheel eindeloos is: 9/10.
Samsung 970 PRO 512GB review
Naast de 970 EVO die we gisteren bekeken ververst Samsung ook hun NVMe topmodel: de 960 PRO maakt plaats voor de 970 PRO. Sneller, betrouwbaarder, en niet onbelangrijk: hoger productnummer = meer beter, om maar in twijfelachtige wijsheden te spreken.
Wij gingen met de Samsung 970 PRO aan de slag in 512GB variant, maar er komt ook een 1TB variant uit die we spoedig hopen te kunnen testen. Opvallend: over een opvolger van de 970 PRO 2TB wordt geen woord gerept, maar geen zorgen dat 2TB NVMe SSD’s van de markt verschijnen want de 970 EVO komt sowieso wel in die variant.
Prijskaartjes weten we alleen de vanafprijs voor de 512GB variant: 319 Euro, vergelijkbaar met de 960 PRO bij lancering.
Uitpakken, bouw en features
De doosjes zijn netjes en de SSD zit er snug in, maar verwacht niet te veel bijzonders: intern zit de SSD zelf en een boekje. Geen PCIe risers of extenders, kleurrijke “Samsung is the best! Faster than all the rest” stickers of andere gezellige fratsen.
Net als de 1TB variant is de 512GB variant single-sided, en prettig: zwart afgewerkt. Je zal NVMe SSD’s niet altijd zien, maar als die in jouw systeem in het zicht zit kan een beetje chique uitstraling geen kwaad.
Specs
De specificaties die Samsung opgeeft:
Samsung spreekt over een nieuwe Phoenix controller maar is daar zoals vaker redelijk geheimzinnig over. Ze maken de controller zelf en veel meer dan “meer beter!” zeggen ze er niet over. De Evo is nog altijd een 3bit MLC (of TLC) NAND SSD wat gezien de NAND prijzen van dit moment onmogelijk anders had gekund om de kosten te drukken, maar de PRO krijgt zoals zijn forse prijskaartje doet vermoeden 2bit MLC geheugen mee.
Beter en betrouwbaarder is ook duidelijk iets wat we in de specs terug zien, en hoewel de garantie 5 jaar is gebleven mag je weer aanzienlijk meer schrijven binnen die periode (TBW garantie is toegenomen). Uiteraard de vraag wat de kans is dat een ‘mindere’ SSD binnen 5 jaar praktisch gebruik aan zo’n TBW komt, en ook de vraag of 3bit TLC praktisch nu echt een issue is, maar als je beter wilt: dit is beter. Niet alleen ten opzichte van vorige generatie, maar ook vergeleken met de concurrentie.
Voor de goede orde: allen zijn PCI3 Gen 3.0 x4 NVMe drives die een M.2 (2280) socket moederbord vereisen met PCIe support, X4 is niet noodzakelijk voor functionaliteit maar wel gewenst voor maximale prestaties. Een M.2 slot zegt op zich niets, die kunnen ook enkel SATA ondersteunen, je moet specifiek ene PCIe drive kwijt kunnen.
We staan heel even stil bij de verschillen tussen de verschillende capaciteiten, iets waar we gaandeweg nog even op zullen hameren. In de specs zien we soms verschillen in prestaties tussen de 512GB en 1TB varianten. Dat is typisch voor de SSDs, maar wel relevant om rekening mee te houden.
Waar de EVO drives op DDR4 cache en een stukje TLC “Intelligent TurboWrite” aka cache door snellere SLC flash geheugen teert doet de 2bit MLC het in de 970 PRO op eigen houtje met enkel het stukje DDR4 cache. Gaandeweg zullen we zien dat de EVO’s hierdoor soms zelfs at sneller kunnen zijn, maar bij langdurige belasting de PRO drives niet bij kunnen houden.
Encryptie opties ontbreken ook niet.
Software
Voor we aan de slag gaan, even een blik op de software. Hiervoor pakken we even de 960 omdat de Magician software de pre-release 970 Evo drives nog niet ondersteunt. We zien wat basic informatie over de gezondheid, wat we geschreven hebben, wat benchmarks maar je zal er normaal niet at te veel tijd hoeven doorbrengen. Let wel op dat je de drivers van Samsung gebruikt, met de Microsoft drivers die Windows standaard pakt is de performance niet optimaal.
Samsung houdt je handje vast bij wat andere opties zoals het benchmarken van je SSD en biedt wat geautomatiseerde optimisaties, maar onder de streep zijn het vooral handige features voor de leek. Meer bedreven PC users zullen dat ongetwijfeld zelf weten, of geen fabrikant tool nodig hebben om de schijf geheel leeg te maken. Voor veel mensen zal het dus vooral gewoon een firmware update tool zijn en een waarschuwing applicatie in geval dat er problemen gedetecteerd worden. Overprovisioning kan natuurlijk ook geen kwaad, maar ook hier gaat op: de bedreven gebruiker zal met een SSD vermoedelijk al ‘ruim’ ruimte vrij houden.
Testmethode
Let op: standaard verhaal voor alle SSD reviews, skip naar het volgende hoofdstuk als je dit nog hebt onthouden.
Er zijn tal van manieren om een SSD te testen en onderlinge verschillen aantonen is geen bijzonder spannende aangelegenheid. Omdat brute lees- en schrijfprestaties ook zeker niet onbelangrijk zijn, bijvoorbeeld bij het overzetten van grote hoeveelheden data naar een SSD (bijvoorbeeld bij gebruik als externe SSD) kijken we naar de bekende AS SSD en ATTO benchmarks waar je eenvoudig en snel mooie getallen tevoorschijn kan toveren wat betreft maximale snelheden. Daarbij sluiten we ook uit dat de SSD vals kan spelen met comprimeerbare data, iets wat vooral in het verdere verleden een rol speelde.
Het probleem met SSD’s is het in kaart brengen van gemeten verschillen in een praktische toepassing. Één van de eerste argument in het voordeel van SSD’s was het feit dat computers vele malen sneller opstarten met een SSD dan met een traditionele harde schijf, echter weet praktisch elke moderne SSD een systeem wel vlot te starten en is dat weinig graadmeter meer voor prestaties (wederom, in het verdere verleden een ander verhaal). Onderlinge verschillen bij dergelijk eenvoudig gebruik zijn in een directe vergelijking nog wel grofweg van elkaar te onderscheiden als we van budget SSD’s naar high-end SSD’s gaan, en van high-end SATA naar de nieuwe PCI-Express / NVMe SSDs, maar je moet wel van goede huizen komen als je aan de hand van opstart- of response snelheid echt geld durft te zetten op wat voor een klasse SSD er in een systeem zit waar je achter zit.
Toch moeten we vergelijken, dus gaan we kijken naar de schijven in een aantal scenario’s die daadwerkelijk gebruik van een schijf simuleren. AS SSD kent een drietal ‘real world’ (bewust tussen aanhalingstekens) benchmarks die we meenemen, en ook PC Mark 8 die een totaalplaatje schetst van het systeem met de bewuste SSD dient deze praktische doelstelling. De PC Mark 8 benchmark is vergeleken met de anderen intensief en loopt in feite een hele reeks kleinere benchmarks door waardoor we structurele verschillen zien in plaats van enkel mooie cijfers.
Ook hebben we de HD Tune benchmark toegevoegd, waarmee we de hele schijf vol kunnen schrijven en uit kunnen lezen, en als je dat meermaals doet dan krijg je al een beeld hoe de prestaties zijn van de tragere delen van de schijf, menig SSD heeft tenslotte een snellere cache waar je in menig benchmark niet aan voorbij komt. Afhankelijk van de cache en onderliggende flash snelheid krijgen we dan een gemiddelde die weliswaar wat kort door de bocht is, maar wel een klasseverschil aan kan tonen.
Het intensere vergelijken doen we met de complexe Iometer applicatie. Hierin kun je zelf vele soorten tests opzetten en fine-tunen, we testen op drie onderdelen: 4K performance voor het ‘typisch’ gebruik, 2M performance voor inzicht in consistente lees- en schrijfsnelheden, en Workstation en Database tests voor de meer zakelijke doeleinden. Gezien we met o.a. PC Mark 8 en AS SSD al een redelijk beeld kunnen krijgen van de verhoudingen wat echt typisch consumentengebruik betreft richten we met I/O meter op de prestaties van het primaire geheugen van de SSD. Sommige SSD’s combineren grotere hoeveelheden tragere TLC geheugencellen met een kleinere hoeveelheid duurdere SLC cache om zo een balans te vinden tussen opslaghoeveelheid, gevoelssnelheid en betaalbaarheid, eenvoudige gebruikers zullen zo enkel de hoge snelheid ervaren. Hoewel dat een begrijpelijke en voor die typische consument slimme zet is testen we met de I/O meter setup bewust het traagste deel om te achterhalen hoe de prestaties uitpakken bij meer langdurige belasting.
‘4K performance’ bestaat uit het lezen en schrijven van kleine blokken data welke een grote factor spelen bij het snelheids ‘gevoel’ bij dagelijkse taken waar gamers en thuisgebruikers mee zitten. Deze bestaat uit een ‘4K Random Read’ test (100% read, 100% random) en een ‘4K Random Write’ test (100% write, 100% random). We testen met een Queue Depth van 1, 2, 4, 8, 16 en 32. Daarbij leggen we voor het beoordelen de nadruk bij een lage ‘Queue Depth’ of QD. QD kort uitgelegd: SSD’s presteren beter wanneer ze een flinke portie werk gelijktijdig of in één keer kunnen verwerken dan wanneer ze minder kunnen stapelen. Dat laatste is praktisch het meest relevant en weegt dan zwaar in de beoordeling, terwijl het eerste juist het mooiste is voor de marketing afdeling van de fabrikant.
‘2M performance’ bestaat uit 2MiB blokken sequentiële data en geeft zo een beeld van de structurele doorvoersnelheden (langdurig grote blokken data wegschrijven of uitlezen). Ook hier testen we dezelfde QD’s al verwacht je daar minimale verschillen tussen te zien. In de totale beoordeling weegt deze relatief licht.
Voor intensiever gebruik laten we er ook een Workstation en Database simulatie benchmark op los, waarbij de SSD flink aan het lezen- en schrijven gezet wordt om een zwaardere belasting te simuleren. Dit laatste is relevanter voor zeer intensief (hence: Workstation), zakelijk, of pro-sumer gebruik, maar voor gamers en consumenten (inclusief foto en videobewerkers) flink minder relevant. De Database test legt de nadruk op gelijktijdig gebruik door meerdere gebruikers/toepassingen en bestaat uit 8K blokken, 67% lees-acties, en 33% schrijf-acties. De Workstation test bestaat eveneens uit 8K blokken, meerendeels lees-acties, en bevat 67% random data. Hoewel alle SSD’s door dezelfde molen gaan wegen we de resultaten uiteraard zwaarder of lichter gebaseerd op de positionering (consumer, Pro, etc) van de SSD op de markt.
Let op! Iometer resultaten zijn nooit 1:1 uitwisselbaar met die van andere reviews, daarvoor zijn te veel variabelen aanwezig.
Prestaties
Benchmarks! We beginnen met PC Mark 8, hieruit rollen een totaalscore van het systeem en een specifieke snelheidscore voor de schijf. Dat laatste geeft een goede weergave van het kunnen van de schijf onder zware omstandigheden en daar zien we de Pro drives ook duidelijk spierballen tonen, maar de totaalscore wat een veel genuanceerder beeld geeft is wel redelijk representatief voor de algemene gebruikservaring van je systeem; daar maakt een standaard SATA drive of high-end NVMe drive niet gek veel verschil uit (denk aan SSD voor je OS).
We balen een klein beetje dat we de 960 PRO alleen in 1TB variant hebben terwijl we de 970 PRO in 512GB variant testen waardoor een 1:1 vergelijking wat lastig is, de grotere varianten zijn tenslotte structureel sneller (althans tot 1TB wat we tot dusver zien). Echter vinden we een stukje gemoedsrust in het feit dat de 970 PRO 512GB in veel benchmarks de 960 PRO 1TB voor is. In pure piek schrijfsnelheid niet, dat deden de specs al vermoeden, maar in de meeste benchmarks overtuigd hij.
Toch zien we ook wat kapers op de kust, want de 970 EVO is een mooie verbetering op de 960 EVO, en vooral de 1TB en 2TB versies van de nieuwe EVO zitten soms stevig in het vaarwater van de 960 PRO 512GB. Niet altijd, bij de langere of gevarieerde benchmark schrijft de 970 PRO 512GB zijn EVO broertjes eruit, maar ik tal van praktische benchmarks zien we de EVO 1TB en EVO 2TB dankzij hun zee aan cache en de nieuwe controller de 970 PRO 512GB zelfs voorblijven. We schatten de kans redelijk groot dat de 1TB PRO de rest even op zijn plaats zet.
Kijken we nog even naar de concurrentie, dan doen we dat vooral voor de show. Helaas geen Intel in de grafiek, maar op gebied van prestaties komen de twee Kingston en WD modellen niet echt in de buurt van de EVO, laat staan de PRO. De KC1000 is net als de PRO wel een 2bit MLC drive wat hem iets duurder maakt (nog een stuk goedkoper dan deze PRO overigens), maar ga je voor de ultieme prestaties dan zit daar een enorm prestatiegat tussen.
Hey, Iometer benchmarks? Klopt, die volgen nog na wat test perikelen met die geweldige doch hoofdpijn gevende software. We zijn bezig tientallen SSD’s te testen en een nieuwe revisie Iometer vergelijk zal daar onderdeel van zijn.
FLIR
Wel hebben we een FLIR warmtecamera. Na 30 minuten non-stop een zware workstation benchmark zien we het volgende:
Helaas hebben we geen specificaties van Samsung over wat gewenste temperaturen zijn, en de buitenkant zegt niet per sé wat over de binnenkant, maar gezien de temperaturen zowel tussen minuut 20 en 30, en 30 en 40 stabiel blijven is het een redelijke beeldvorming. 76C op de controller is warm maar zit onder het niveau waarop we zo’n chip veilig zouden moeten kunnen belasten, en iets meer dan 60C is voor NAND totaal geen reden tot zorg. Hoewel het niet ondenkbaar is dat een slecht koelende behuizing de temperatuur stevig verhoogd is het een onlogische combinatie dat iemand die een dergelijke extreme workload op een top-end SSD uit wil oefenen geen twee tellen stil staat bij de koeling van het systeem.
Vanuit praktisch perspectief en de gestelde doelgroep lijken SSD thermals daarmee geen significante overweging met deze 970 PRO, net als de EVO overigens. Samsung geeft overigens ook aan dat de interne koeling verbeterd is, maar we hebben nog geen tijd gehad om de oudere NVMe drives van ze op deze manier te testen.
Een M.2 socket met PCIe / NVMe support is dus nodig, maar het scheelt natuurlijk ruimte en kabels vergeleken met een SATA drive.
Conclusie
We zien dat Samsung met de nieuwe PRO weer wat vooruit is gegaan van hun vorige, reeds ‘retesnelle’ (bij gebrek aan een betere term) top-end modellen. Hoewel we weten dat de 1TB variant structureel sneller moet zijn dan de kleinere broer zien we de 970 PRO 512GB met regelmaat de 960 PRO 1TB voorbijstreven, dus weten we feitelijk al genoeg; de 1TB 970 PRO zal dus nog een stapje verder zijn etcetera. Een topmodel dat nog even beter is is gewoon winst, zeker wanneer de mate van verbetering redelijk te noemen is.
“Wacht, het beste zeg je? Mooi, want ik koop graag het beste!”. Kopen die Samsung 970 PRO dus! Maar voor je naar de winkel rent laten we even de Techtesters.eu/Foritain Trademarked Nuancesaus™ toepassen. We zien namelijk wel wat punten om over na te denken. Om te beginnen door te stellen dat Optane / 3D XPoint SSD’s in theorie sneller zijn maar gezien die de prijzen van een 970 PRO als een koopje aan doen voelen gaan we daar maar niet te veel op in. Praktisch relevanter: De meerwaarde van een vlotte NVMe drive staat al ter discussie voor tal van lichtere praktische applicaties; je PC start er niet direct sneller van op, ook de laadtijden van de meeste games worden (nagenoeg) niet beïnvloed, en zelfs middenzware creatieve applicaties profiteren vaak nauwelijks meer van een ‘snelle SSD’ boven een ‘normale SSD’. Je moet echt een creatieve (veelal video) professional, simulatie-fun-runner, Multi-intensieve-VM-knutselaar of verdiept zijn in complexe databases zijn om van een vlotte NVMe drive te profiteren.
En dan hebben we het over een vlotte NVMe SSD, iets wat de 970 EVO ook is, nog niet eens over ‘de beste’ NVMe SSD. Sterker nog: in sommige applicaties profiteren we meer van de extra capaciteit van een 1TB of 2TB 970 EVO dan van de objectief betere chips op de 970 PRO 512GB, waardoor het dus niet zo is dat een PRO altijd sneller is dan een EVO. Prijstechnisch ligt de 1TB EVO niet zo ver van de 512GB PRO wat de nieuwe, verbeterde EVO gewoon een verdomd aantrekkelijke optie maakt voor redelijk zwaar gebruik. Alleen bij zeer zware SSD belastingen met veel, langdurige en vooral constante schrijfacties laat de PRO de EVO echt achter zich.
Het staat niet ter discussie dat het door Samsung in de PRO gebruikte 2bit MLC geheugen betrouwbaarder is, het kan significant meer schrijfacties aan en mag ook significant meer schrijfacties verdragen binnen de garantieperiode dan de EVO. Het is geen discussie, maar de praktische impact van dat betere geheugen is wel discutabel te noemen: de kans dat zelfs een zware gebruiker zelfs een EVO drive kapot weet te schrijven is zeer klein, we praten dan over super niches die op de grens van theoretisch (of SSD onderzoek gericht) liggen. Kortom: Samsung heeft hun subtopper dermate goed voor elkaar dat het flink duurdere topmodel een lastige aanrader is voor het gros van de mensen die dit zal lezen. Samsung kan dit met één eenvoudige actie verbeteren: de garantie verlengen. In plaats van dezelfde 5 jaar op de EVO en 860 SATA drives kan een langere garantie een extra tastbaar argument zijn welke de PRO goed kan gebruiken. En laten we wel wezen: de kans dat je dit ‘op’ weet te gebruiken zelfs binnen 8 of 10 jaar is heel, heel klein.
Kortom: Als je twijfelt of je het soort gebruiker bent dat profiteert van een ultieme PRO drive kunnen we met redelijke zekerheid stellen dat je beter even bij de EVO kan kijken waarbij vooral de 1TB en 2TB varianten uitzonderlijk goede zaken doen en ook extreem hoge TBW waardes bieden. De EVO is dermate sterk en dermate goedkoper dan de PRO dat het een veilige en logische aanrader is. Het neemt echter niet weg dat Samsung met de nieuwe PRO een waardig ultiem topmodel neer zet waar product inhoudelijk niets aan af te dingen valt. Val je in de categorie extreem zware gebruiker, of neem je echt geen genoegen met het net-niet-beste? Dan is dit wel Koning-NVMe-SSD. De Koning zal er niet voor iedereen zijn, of er zelfs voor de meeste mensen zijn, maar de titel staat geenszins op het spel.
Enkele hogere res fotos voor de liefhebber, klikken voor de volledige versie:
